Grotere afstand tot arbeidsmarkt door tegenprestatie

Een verplichting tot het doen van vrijwilligerswerk, leidt er niet toe dat mensen in de bijstand sneller een baan vinden. Dat concludeert promovendus Thomas Kampen van de Universiteit van Amsterdam. Het tegenovergestelde wordt juist bereikt: bijstandsgerechtigden die vrijwilligerswerk doen, vinden zelden een baan.

Tegenprestatie en activering
Vrijwel alle gemeenten hebben beleid omtrent het doen van een tegenprestatie voor mensen die in de bijstand zitten. Soms in de vorm van werk dat ‘anders niet gebeurd zou zijn’, soms in de vorm van vrijwilligerswerk of mantelzorg. Het idee achter het werk is niet alleen dat mensen een tegenprestatie leveren, maar ook dat ze actief zijn in de maatschappij waardoor ze meer kans op een baan zouden hebben.

Maatschappelijk belang
Niets is minder waar, concludeert Thomas Kampen in zijn proefschrift. Mensen die vrijwilligerswerk doen gaan zich hechten aan het werk en aan het maatschappelijk belang ervan. Dat laatste plaatsen ze boven hun eigen belang, waardoor ze juist minder snel een ‘echte’  baan vinden. Kampen trekt zijn conclusies na interviews met bijstandsontvangers in vijf gemeenten (Amsterdam, Eindhoven, Leeuwarden, Nijmegen en Zaandam). Deze gemeenten hebben allemaal actief beleid om Wwb’ers aan te zetten tot vrijwilligerswerk. Kampen keek daarbij naar hoe vrijwilligerswerk bijdraagt aan ‘empowerment’  en ‘employability’ oftewel of het mensen sterker maakt en of ze makkerlijker te plaatsen zijn op een vacature.

 
Begeleiding ontbreekt

Uit de gesprekken bleek dat het doen van vrijwilligerswerk nieuwe contacten en hoop bracht voor de Wwb’ers. Maar die hoop nam weer af door gebrek aan perspectief. ‘Op het moment dat de bijstandsclienten klaar zijn voor een volgende stap, ontbreekt begeleiding en bemiddeling. Hierdoor slaan ze hun kamp op in de vrijwilligersfunctie en wordt het vrijwilligerswerk een vluchtheuvel om te ontsnappen aan de arbeidsmarkt', aldus Kampen.

 
Koesteren ontspannen sfeer

Volgens het onderzoek vergroten de positieve aspecten van het vrijwilligerswerk zelfs de afstand tot de arbeidsmarkt. ‘Dat komt doordat de bijstandsontvangers vaak meer zin of betekenis toekennen aan hun vrijwilligerswerk dan aan betaald werk. Daarbij koesteren ze de ontspannen sfeer die naar hun idee in een betaalde baan vaak ontbreekt, en identificeren ze zich steeds meer met hun status van vrijwilliger.’ Daarnaast wordt vrijwilligerswerk gezien als mogelijkheid om terug te betalen voor in het verleden ontvangen hulp.