Geweld door 'coronaverveling, hitte en vakantie'

Volgens minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid hebben het geweld en de ongeregeldheden van deze zomer een divers karakter en verschillende oorzaken, maar ‘er lijkt sprake te zijn van een combinatie van (corona)verveling, aanhoudende hitte en vakantie'. Dat schrijft de minister in een Kamerbrief, waar de Tweede Kamer om had gevraagd.

Onvrede over coronamaatregelen
Vanwege het gemeente-overstijgende karakter van het geweld en de ongeregeldheden sprak de minister met de burgemeesters van de G4, het Openbaar Ministerie en de politie. Naast de genoemde oorzaken zouden de beperkingen door de coronamaatregelen en de onvrede erover eveneens een rol van betekenis te hebben gespeeld. Verder werd deze zomer ook een mix gezien van ‘al enige tijd gesignaleerde nieuwe vormen van groepsvorming’ en een toename van het wapenbezit, vooral onder jongeren. De minister wijst op de toename van betrokkenheid van jonge verdachten bij steekincidenten en de tendens onder bepaalde groepen jongeren dat het dragen van een wapen normaal is. 

Overheden moeten samen optrekken
Naast maatwerk op de verschillende fenomenen bestaat een adequate aanpak van problematiek in de wijken, geweld tegen handhavers en wapenbezit uit een combinatie van een goede informatiepositie, resoluut optreden tegen ordeverstoringen en criminaliteit en het versterken van de sociale cohesie. Daar waren Grapperhaus en de G4-burgemeesters het wel over eens. ‘Dit vraagt een aanpak waarbij overheden samen optrekken.’

Digitale wijkagent
Voor de informatiepositie en het tijdig signaleren van problemen is de digitale aanwezigheid van de wijkagent essentieel. De minister gaat verkennen of de mogelijkheden voor het traceren van digitale communicatie (besloten fora) en het verwijderen van online strafbare uitingen kunnen worden verruimd. Ook kijkt hij samen met de ‘relevante technologiebedrijven’ naar wat nodig en mogelijk is om binnen de bestaande (wettelijke) kaders preventief op te treden.

Bevoegdheden burgemeesters
Verder proberen burgemeesters continu met inzet van bevoegdheden uit de Gemeentewet, zoals noodverordeningen en noodbevelen, de situatie in de wijken beheersbaar te houden en ordeverstoringen te voorkomen, schrijft de minister. Het gaat dan om (tijdelijk) cameratoezicht, gebieds- en samenscholingsverboden en veiligheidsrisicogebieden aanwijzen om (preventief) te kunnen fouilleren.

Lokaal netwerk vormen

‘Naast paraat en voorbereid zijn moeten overheden hun uiterste best doen om wanordelijkheden te voorkomen’, aldus de minister. Aanstichters moeten bereikt worden door een netwerk te vormen van gemeente, wijkagenten, jeugdwerk, buurtorganisaties, onderwijs en sleutelfiguren uit de lokale samenleving. ‘Ook via social influencers trachten we onrust te voorkomen of beheersbaar te houden.’

Risicojongeren bereiken
Aandacht voor oorzaken en achtergronden van de rellen en de maatschappelijke positie van betrokken kinderen, jongeren en jongvolwassenen is belangrijk. ‘Daarom investeren gemeenten ook in het vergroten van kansen en mogelijkheden voor deze doelgroep en (andere) kansarmen in deze wijken. Hoe meer risicojongeren met effectieve interventies bereikt kunnen worden, hoe meer zichtbaar de maatschappelijk effecten zullen zijn.’

Ouders aanpakken
Ouders moeten zo nodig met drang of dwang ondersteuning kunnen krijgen en verplicht kunnen worden actief mee te werken om verder afglijden van hun kind te voorkomen, schrijft Grapperhaus. Momenteel wordt gekeken naar ervaringen in Engeland met het Britse Youth Justice System, dat bij wet voorziet in het opleggen van passende maatregelen aan de ouders. De ‘Bondgenoten-aanpak’ waarbij de politie verbinding zoekt met bewoners en in samenspel opereert met maatschappelijke partners in kwetsbare wijken, wordt landelijk uitgerold.

Zwaardere straf
Verder is incidenteel budget beschikbaar  gesteld voor acht gemeenten om in te zetten op de preventieve (jeugd)aanpak van ondermijnende criminaliteit. Er komt een actieplan tegen illegaal wapenbezit onder jongeren en een taskforce tegen agressie en geweld tegen handhavers onder leiding van de Delftse burgemeester Marja van Bijsterveldt. Het OM zal bij strafbare vormen van agressie en geweld tegen functionarissen met een publieke taak ook een zwaardere straf eisen, namelijk met een verhoging van de strafeis van 200 procent en de minister stelt hierbij ook een taakstrafverbod voor.