Gemeenten verdeeld over jongerennorm in de bijstand

Jongeren tussen de 18 en 21 jaar hebben geen recht op een volledige bijstandsuitkering. Dat maakt het moeilijker voor jongeren om zelfstandig te wonen. Een aantal gemeenten vindt het tijd om de zogenaamde jongerennorm af te schaffen. Dat betekent wel dat het jeugdloon mee moet stijgen.

Onderhoudsplicht
Wie 18, 19 of 20 jaar is en een beroep doet op de bijstand, krijgt te maken met de jongerennorm: een bijstandsuitkering van zo’n 260 euro per maand – ongeveer een kwart van de ‘volwassenennorm’ van zo’n 1.050 euro. Het idee is dat jongeren op die leeftijd met minder geld toe kunnen omdat de ouders nog een onderhoudsplicht hebben. Als de ouders om wat voor reden dan ook niet kunnen bijdragen, is de jongerennorm echter onvoldoende om van te leven.

Schuldensituaties
Door die lage uitkering kunnen jongeren in de knel komen, geven een aantal gemeenten in een rondgang van Binnenlands Bestuur aan. ‘De jongerennorm suggereert dat ouders meebetalen in het levensonderhoud tot het 21e jaar. Dit is niet altijd het geval, waardoor schuldensituaties kunnen ontstaan’, zegt bijvoorbeeld de gemeente Emmen. Ook kan het een oplossing voor dakloosheid in de weg staan, geven sommige gemeenten aan. De gemeente Utrecht: ‘De jongerennorm zelf vormt naar onze mening geen directe reden voor dakloosheid. Het zorgt er wel voor dat we een oplossing tegen dakloosheid nu onvoldoende kunnen inzetten.’

Maatwerk
Niet alle gemeenten zien echter problemen ontstaan door de jongerennorm. Schrijnende situaties kunnen namelijk worden voorkomen door middel van maatwerk: een uitkering voor jongeren kan worden aangevuld met de bijzondere bijstand, wanneer dat nodig is. Gevraagd of de jongerennorm een oorzaak van dakloosheid is, zegt de gemeente Amsterdam bijvoorbeeld: ‘Ja en nee. Als we niets zouden doen wel. Maar omdat we maatwerk leveren komt dit in Amsterdam niet voor.’

Minder alarmerend
In dezelfde rondgang is gemeenten ook gevraagd naar hun ervaringen met de kostendelersnorm. In vergelijking met de antwoorden op die vragen, is de toon wat betreft de jongerennorm minder alarmerend. Minder gemeenten geven aan dat de jongerennorm een oorzaak voor dakloosheid is, en er lijkt meer ruimte voor maatwerk te zijn. Maatwerk betekent in deze context bijna altijd dat de gemeente de uitkering aanvult vanuit de bijzondere bijstand.

Tijdsintensief
Toch geven 5 van de 25 ondervraagde centrumgemeenten aan dat ze de jongerennorm het liefst gelijk zouden stellen aan de volwassenennorm. De gemeente Arnhem licht toe: ‘Uiteindelijk blijft maatwerk een tijdsintensieve oplossing voor de knelpunten waar we voor deze jongeren tegenaan lopen. We zien daarom liever dat de jongerennorm wordt verhoogd.’

Woonlasten
Meer animo is er voor het verhogen van de bijstandsnorm specifiek voor uitwonende jongeren. ‘Voor de thuiswonende jongeren is de jongerennorm de juiste norm. Maar voor dakloze jongeren is meer dan de jongerennorm nodig’, vindt de gemeente Venlo. ‘Bij jongeren die zelfstandig wonen zou de volwassenennorm gehanteerd moeten worden. De woonkosten wijzigen immers niet als je 21 wordt’, aldus de gemeente Zaanstad. ‘Voor noodzakelijk uitwonende jongeren moet de uitkering gelijkgesteld worden aan de volwassenennorm. Een-19 jarige heeft immers in beginsel dezelfde woonlasten als een 23-jarige’, beaamt de gemeente Den Haag.

Jeugdloon
De meest genoemde reden om de jongerennorm niet aan te passen, is dat de uitkering daardoor boven het minimumjeugdloon uit zou stijgen. ‘Afschaffing van de jongerennormen in de bijstand betekent dat voor een jongere van 18 tot en met 20 werken niet meer loont en dat wil niemand’, aldus de gemeente Heerlen. En de gemeente Tilburg meldt: ‘Er moet goed naar het totale stelsel gekeken worden. Aanpassing van de jongerennorm kan niet zonder ook aanpassing van het minimumjeugdloon, de normbedragen studiefinanciering, het toeslagenstelsel, de onderhoudsplicht van ouders, etc.’ Gemeenten die de jongerennorm wél willen verhogen, geven dan ook aan dat dat niet kan zonder het jeugdloon ook mee te laten stijgen.

Dit is het derde deel in een serie over hoe gemeenten omgaan met de kostendelersnorm en de jongerennorm in de bijstand. In het volgende deel: welke alternatieven voor de kostendelersnorm zijn denkbaar? Lees hier het eerste en het tweede deel terug.