Gemeenten mogen 10 miljard opeens vrij besteden

De ruim 10 miljard euro die gemeenten van het rijk krijgen voor de extra taken op het terrein van jeugdzorg, langdurige zorg en begeleiding naar werk komen toch niet in een apart sociaal deelfonds. Minister Plasterk geeft gemeenten de maximale bestedingsvrijheid bij de uitvoering van die extra taken.

Die bestuurlijke afspraak heeft de minister van Binnenlandse Zaken gisteren gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Gemeenten worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor die extra taken. Het geld dat daarmee is gemoeid, vloeit rechtstreeks in het gemeentefonds als integratieuitkering. Gemeenten kunnen dat geld naar eigen inzicht besteden, ‘zodat zijn maximaal in staat worden gesteld lokaal maatwerk te leveren’, aldus het ministerie.

Deelfonds
Aanvankelijk was het de bedoeling dat geld apart te zetten in een deelfonds sociaal domein met de restrictie dat gemeenten het geld alleen zouden mogen uitgeven aan de nieuwe taken. Het bijbehorende wetsvoorstel dat dat deelfonds moest regelen – en dat inmiddels was ingediend bij de Tweede Kamer – trekt de minister nu in. Volgens Plasterk is het bij de overdracht van taken naar gemeenten van belang dat ze de taken financieel, organisatorisch en bestuurlijk goed kunnen uitvoeren. ‘Eén van de belangrijke uitgangspunten is altijd geweest dat gemeenten voldoende beleidsvrijheid hebben om goed te kunnen inzoomen op de lokale behoefte aan zorg en begeleiding naar werk’, stelt hij.

Wal en schip
Aan het gemeentefonds wordt in 2015 zo’n 10,3 miljard euro toegevoegd voor uitvoering van de gedecentraliseerde taken. Het kabinet en de VNG hebben afgesproken om de komende drie jaar deze middelen in ieder geval in te zetten voor de uitvoering van de nieuwe gedecentraliseerde taken in het sociaal domein, zodat gemeenten op tijd klaar staan en kunnen voorkomen dat burgers tussen wal en schip belanden.

Kritiek Algemene Rekenkamer
Met het ijlings schrappen van het deelfonds met bestedingsvoorwaarden komt de minister tegemoet aan de fundamentele kritiek die met name de Algemene Rekenkamer had op het wetvoorstel. De Rekenkamer stelde in een advies aan de minister dat de bestedingsvoorwaarde slechts schijnzekerheid biedt over de daadwerkelijke besteding van de gedecentraliseerde financiële middelen. Bovendien zou het extra en onnodige verantwoordings- en controlelasten voor gemeenten en rijk creëren en zich slecht verhouden tot het uitgangspunt van de decentralisaties, namelijk beleids- en bestedingsvrijheid voor gemeenten.

Bestedingsvoorwaarden
Ook de VNG wilde af van de bestedingsvoorwaarden. Gezien de forse kortingen op de budgetten voor de extra taken in het sociaal domein hoeft het rijk volgens de koepelorganisatie ‘geenszins bevreesd te zijn dat gemeenten de middelen die zij daarvoor van het rijk krijgen niet besteden aan de nieuwe taken.’