Gemeenten moeten rol pakken in corona-bestrijding

De GGD’s gaan vanaf 1 juni veel meer mensen op corona testen. Er zitten echter meerdere zwakke schakels in het vrijdag overeengekomen landelijk opschalingsplan van de GGD. Gemeenten kunnen bij de eigen GGD vragen om een ‘pluspakket’, om actiever verdere verspreiding tegen te gaan. Daarmee kan het risico op een regionale lockdown verder worden verkleind. Dat stellen epidemioloog Arnold Bosman en gezondheidseconoom Xander Koolman.

Contactonderzoek

Het opschalingsplan bron- en contactonderzoek dat de 25 GGD’s zijn overeengekomen behelst kort gezegd dat er vanaf 1 juni 30.000 testen per dag kunnen worden afgenomen. Tussen de twee tot acht procent van alle testen zal positief zijn, schat het RIVM in. Bij iedere positieve test wordt geadviseerd in quarantaine te gaan en wordt bron- en contactonderzoek uitgevoerd. De mensen waarmee de met het corona-virus besmet persoon nauw in contact is geweest, worden binnen 24 uur schriftelijk benaderd. Zij worden geadviseerd bij klachten contact op te nemen met de huisarts of GGD, en thuis ‘zo veel mogelijk’ in quarantaine te gaan.

Te vrijblijvend

Veel te vrijblijvend, vindt Bosman, adviseur voor onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). En schriftelijk contact opnemen werkt niet. ‘De werkinstructie van de GGD laat te veel vrijheid over aan het individu om de noodzaak van quarantaine te onderschatten. Het is echt noodzakelijk om persoonlijk contact te hebben met die mensen én hen te overtuigen van het belang van quarantaine als we verdere verspreiding willen voorkomen.’ Burgemeesters – in deze periode zal dat de voorzitter van een Veiligheidsregio zijn – moeten de verantwoordelijkheid voor de gezondheid van hun burgers kunnen dragen. ‘Ze hoeven niet te kiezen tussen een ‘politiestaat’ of de vrijheid van zijn inwoners; zij kunnen contacten helpen te begrijpen waarom quarantaine zo belangrijk is voor gezondheid van alle inwoners.’

Minimum

Dat kan de burgemeester doen door bij de directeur preventieve gezondheidszorg van de GGD te vragen om een ‘pluspakket’. Wethouders of raadsleden kunnen hun burgemeester verzoeken om zo’n stap te zetten. ‘Het opschalingsplan van de GGD zoals dat vrijdag is vastgesteld, is het minimum wat we in Nederland moeten doen. We weten ook dat elke regio zijn ‘eigenaardigheden’ heeft. Elke regio kan dus de GGD vragen om iets extra’s’, aldus Bosman. En zo’n extra kan zijn het telefonisch benaderen van alle contacten, waardoor beter in kaart kan worden gebracht wat de obstakels voor de thuisquarantaine zijn en hoe deze waar mogelijk weggenomen kunnen worden. ‘Dat is in alle gevallen maatwerk, en vergt dus actief, persoonlijk contact, al dan niet telefonisch.’

Kosteneffectief

Het opschalingsplan dat er nu ligt, is een minimum, stelt ook Koolman. Daar moet iedere regio aan voldoen, maar met Bosman vindt hij dat regio’s voor zo’n pluspakket moeten kiezen. ‘Effectiever handelen is bij testen-traceren-isoleren en in quarantaine plaatsen ook kosteneffectiever.’ Bij bron- en contactonderzoek en het in isolatie zetten van met corona besmette mensen is snelheid van groot belang. Daarvoor moet de GGD meer mensen inzetten. ‘Er is geen reden om niet boven het minimum uit te gaan omdat je je euro’s beter besteedt en meer effect bereikt op het moment dat je grootschaliger en sneller opereert.’ De ervaringen in Groningen, Drenthe en Friesland hebben dat volgens hem laten zien. Daar werd veel meer dan elders in Nederland getest en meer contactonderzoek gedaan, en is het virus veel minder dan elders verspreid. ‘Een burgemeester is verantwoordelijk voor de volksgezondheid van zijn inwoners. De beste manier waarop hij die verantwoordelijkheid kan nemen, is het minimaliseren van de verspreiding van het virus zoals de noordelijke provincies dat ook deden.’

Regionale lockdown

Dat is ook van economisch belang, benadrukt Koolman. In veel landen wordt eerst gekozen voor een regionale lockdown voordat wordt overgegaan op een nationale lockdown. Dat verwacht hij ook in Nederland. ‘Als je als burgemeester in jouw regio te maken krijgt met een uitbraak, dan betekent dat dat je lokaal een lockdown krijgt. De vraag is dan: wat heb je ervoor over om die lockdown te voorkomen? Als burgemeesters het idee hebben dat een lockdown economisch in hun regio behapbaar is en op weinig weerstand zal rekenen, kunnen zij ervoor kiezen voor het minimumpakket te gaan. Als ze echter een volgende lockdown willen voorkomen, dan kunnen ze de directeur preventieve gezondheidszorg van de GGD vragen effectiever beleid te voeren zodat de regio minder kans op een lockdown heeft.’ Gemeenten hoeven niet uit ‘zuinigheid’ voor dat minimale pakket te kiezen, benadrukt Koolman. De meerkosten van GGD-onderzoek worden door de rijksoverheid betaald. Niet dat gemeenten zo maar rijksgeld moeten verbrassen, maar het ‘pluspakket’ is een goed verdedigbare investering.   

Compensatie inkomstenderving

Gemeenten kunnen ook op andere manieren ‘sturen’ op het virus, stellen Bosman en Koolman. Mensen die in quarantaine moeten, zouden een compensatie voor de derving van inkomsten moeten kunnen krijgen, oppert Bosman. Dat neemt een, financiële, drempel voor een besmet persoon weg om ook echt in quarantaine te gaan. Gemeenten zouden ook hotelkamers beschikbaar kunnen stellen aan besmette mensen, zodat de gezinsleden minder risico op besmetting lopen en niet onder het strenge regime hoeven te leven, maar gewoon naar hun werk kunnen gaan.

Weerstand

Gemeenten moeten nu aan de bak om dat ‘pluspakket’ of andere aanvullende maatregelen te regelen, stellen Bosman en Koolman. Op 1 juni start de GGD met de opschaling; als daar nog wat bovenop moet, moet dat snel worden geregeld. Beiden denken dat de roep om zo’n pluspakket weerstand kan oproepen bij de GGD’s, maar gemeenten hebben een eigen perspectief. Koolman: ‘Als burgemeester, wethouder of raadslid heb je een verantwoordelijkheid. Zij moeten niet achteroverleunen. Het alternatief van de lockdown is voor sommige regio’s erg onaantrekkelijk, en altijd minder kosteneffectief.’