Gemeenten moeten bewonersinitiatieven omarmen

Gemeenten zouden bewonersinitiatieven niet geforceerd moeten sturen, maar betrokkenheid signaleren en daarop inspelen.

Geen wijn drinken in boekhandel
Na sluitingstijd in een boekwinkel een literaire avond organiseren waarbij ook een wijntje wordt gedronken is niet mogelijk in Amsterdam. Althans, als de Drank- en Horecawet wordt gehandhaafd. Ondernemer Steffy Roos du Maine stuitte hierop toen ze haar boekwinkel Books&Bubbles voor deze avonden verhuurde om zo een extra boterham te verdienen. Volgens de APV diende ook Books&Bubbles een exploitatie­vergunning te hebben. Dat was in strijd met het bestemmingsplan, maar dat viel nog lokaal op te lossen. De Drank- en Horecawet is echter nationale wetgeving. Alcohol mocht in haar zaak simpelweg niet worden gedronken. En als ze die vergunning zou hebben, mocht ze geen boeken meer verkopen. Of alleen met een hekje eromheen.

Pas handhaving na klacht
Du Maine besloot de zaak na anderhalf jaar te sluiten en online verder te gaan. ‘Pas toen de klacht kwam, moesten ze handhaven. Zoveel boekwinkels, kunstgaleries, winkels en traiteurs overtreden de drankregels. De gemeente zou zo honderd mensen kunnen handhaven, maar daar hebben ze volgens mij helemaal geen zin in, want het komt een creatief en gezellig Amsterdam niet ten goede.’

Hausse aan bottom-upprojecten
De relatie tussen nieuwe initiatieven en (lokale) overheden is vaker moeizaam. In haar boek Stedelingen veranderen de stad spreekt onderzoeker Mariska van den Berg over een ware hausse van bottom-upprojecten. ‘Beheer en inrichting van de stad is vaak functioneel, netjes, beheersbaar en veilig. Veel mensen willen ook andere vormen van gebruik van de openbare ruimte. Je ziet collectieven ontstaan van hoogopgeleide mensen die deels uit eigenbelang initiatieven ontplooien. Daar sluiten zich dan grotere, meer diverse groepen bij aan. Een winkelstraat als de Jan Evertsenstraat in Amsterdam-West wordt bijvoorbeeld door koopkrachtige buurtbewoners verbeterd. Het initiatief komt ten goede aan alle huidige bewoners van de buurt.’

Initiatiefnemers missen aanspreekpunt
Van den Berg onderzocht dertig initiatieven in steden (stadslandbouw, verblijfsplekken, kunstvormen). ‘Initiatiefnemers zijn vaak praktische mensen, wat de relatie met de gemeente moeizaam kan maken. Ze missen een duidelijk aanspreekpunt. Vaak is intern bij de gemeente ook geen afstemming en geen duidelijk afwegingskader over hoe kansrijk een initiatief is. Je bent afhankelijk van de welwillendheid van de ambtenaar en hebt te maken met regels.’

Oplossingsgerichtheid versus bureaucratie
Vaak zorgt die cultuurbotsing voor problemen. ‘Oplossingsgerichtheid versus bureaucratie die wijst op onmogelijkheden en onnodig risicomijdend is. Dat legt de energie lam. Terwijl de do-it-yourself-beweging breder is: zorg, energie, kinderopvang. Het leidt tot een andere relatie tussen burgers en overheid.’ Ze pleit voor een cultuurverandering bij gemeenten en ambtenaren van “ik bepaal” naar “ik faciliteer”. ‘Investeer in deze nieuwe collectieven, werk met ze samen en neem diensten af. Gemeenten moeten niet geforceerd sturen, maar die betrokkenheid signaleren en daarop inspelen.’

Niet handhaven tot vaststelling nieuwe APV
Overigens heeft de nieuwe bestuurscommissie West in Amsterdam al aan de gemeente voorgesteld uit de APV te schrappen dat ondergeschikte horeca niet mag adverteren en geen zitjes aan de raamkant mogen. Iets wat een pop up store in de Jan Evertsenstraat eerder dit jaar bijna de kop kostte. Voorzitter Gerolf Bouwmeester (D66): ‘We handhaven daar niet op tot de raad de nieuwe APV heeft vastgesteld. Bij mengformules (detailhandel met ondergeschikte horeca) gaan we in gesprek met de ondernemer en kijken samen waar de ruimte ligt binnen de regelgeving. Uiteraard moet het speelveld wel gelijk zijn.’

Lees meer over hoe gemeenten omgaan met bewonersinitiatieven (in Zwolle en Zoetermeer) in Binnenlands Bestuur nr. 10 van deze week.