Gemeenten kunnen sec extra zak jeugdgeld vergeten

Het is voor gemeenten de week van de waarheid, althans voor wat betreft het budget voor de jeugdzorg. Het kabinet beloofde eind vorig jaar in februari met een voorstel te komen om het enorme tekort op het jeugdbudget van gemeenten te dichten. Als het kabinet zich aan zijn afspraak houdt, komt het dus uiterlijk vrijdag met zijn plan.

ANALYSE

Mix aan maatregelen

Zoals bekend is het gemeentelijk tekort op de jeugdzorg door AEF op structureel 1,7 miljard euro becijferd. De kans is nihil dat het kabinet dat hele bedrag gaat bijpassen. Het zal een mix aan maatregelen willen treffen. Ook gemeenten vinden dat er naar een combinatie van structureel extra geld en maatregelen moet worden toegewerkt. De ideeën van de meeste politieke partijen wijzen eveneens die kant uit. In hun programma’s voor de komende Kamerverkiezingen stellen ze dat er structureel extra rijksgeld voor de jeugdzorg naar gemeenten moet (zonder exacte bedragen te noemen), maar doen tegelijkertijd ook diverse voorstellen om de kosten voor de jeugdzorg terug te dringen. Door de specialistische jeugdhulp bij gemeenten weg te halen bijvoorbeeld. Of door scherper af te bakenen wat onder jeugdzorg wordt geschaard. Of door dyslexie-problematiek van jeugdzorg naar het onderwijs over te hevelen.

Leven beteren

Dat gemeenten niet op sec een forse zak geld kunnen rekenen, wordt ook duidelijk uit een schriftelijk overleg tussen de Tweede Kamer en staatssecretaris Blokhuis (jeugdzorg, ChristenUnie) over het AEF-rapport ‘Stelsel in groei. Een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg', waarin voor het eerst de tekorten klip en klaar werden ‘bewezen’. Gemeenten zelf moeten ook hun leven beteren. Door bijvoorbeeld meer grip te krijgen op de taken die er met de uitvoering van de Jeugdwet zijn gemoeid. Of door te onderzoeken welke inkoopmethode het beste is, kijkend naar de kosten, uitstroom en kwaliteit. Of door de hoge coördinatiekosten omlaag te brengen.

Voorzieningenniveau

Zeker moet ook kritisch naar het voorzieningenniveau worden gekeken, vindt onder meer de VVD. De VVD-Kamerleden vragen zich af ‘hoeveel middelen die eigenlijk niet onder de reikwijdte van de Jeugdwet vallen, zijn naar zorg en ondersteuning gegaan?’ GroenLinks staat niet onwelwillend tegenover een breed maatschappelijk debat over het benodigde voorzieningenniveau, maar de fractie wil daarvoor wel meer weten over het hoe en waarom van achterblijvende resultaten van vroegsignalering en preventie. ‘Moet niet het hele plaatje in beeld zijn, voordat er belangrijke en misschien vergaande beslissingen worden genomen over het gewenste voorzieningsniveau met betrekking tot de jeugdhulp?’.

Tarieven

D66 vindt dat het kabinet, bij zijn berekening voor het benodigde aanvullende jeugdbudget voor gemeenten, ook moet kijken naar de tarieven die gemeenten aan jeugdzorginstellingen betalen. Met name grote instellingen stellen dat deze te laag zijn, brengt D66 in herinnering. Als dit aspect niet in het onderzoek van AEF is meegenomen ‘betekent dit dat het benodigde budget voor gemeenten wellicht nog hoger moet zijn dan de 1,6 tot 1,8 miljard euro?’ Ook de PvdA vindt dat, bij het zoeken naar een oplossing, naar die tarieven moet worden gekeken.

Politiek gevoelig

‘Den Haag’ − zowel kabinet als Kamer − is ervan overtuigd dat er structureel geld bij moet, dat is duidelijk. De hoogte van dat bedrag en het moment waarop gemeenten extra geld krijgen, wordt echter een spannende. AEF had in haar rapport een aantal voorstellen gedaan die het tekort kunnen verlagen, zoals de invoering van praktijkondersteuners jeugd bij huisartsen en meer hulp via lokale teams. Echt zoden aan de dijk zetten al die maatregelen echter niet. Grote klapper kan worden gemaakt met de invoering van een inkomensafhankelijke bijdrage voor jeugdhulp. Daarmee kan jaarlijks 0,8 tot 1,2 miljard euro worden bespaard. En juist dat ligt politiek gevoelig.

Deur dicht

En niet onbelangrijk: maatregelen leveren pas na een tijd(je) resultaten op. Gemeenten hebben gezien hun penibele financiële situatie geen tijd om op die ‘winst’ te wachten. Er zal dus zowel een incidentele financiële rijksinjectie nodig zijn, als een forse structurele. Die kan dan, afhankelijk van de successen van de te nemen maatregelen, langzaam worden afgebouwd. Het is nu afwachten met welk ‘jeugdbod’ het kabinet komt om het stelsel houdbaar te krijgen en vervolgens wat de VNG daarvan vindt. Als zij daarmee niet kan leven, wordt arbitrage ingezet. En als ook dat onvoldoende soelaas biedt, slaan gemeenten de deur naar het kabinet dicht.