Gemeente Hellendoorn lag te slapen

Hellendoorn kampt met een miljoenentekort op het sociaal domein. Ambtenaren zagen de tekorten oplopen, maar signalen over overschrijdingen bereikten raad, college en directie aanvankelijk niet, zo blijkt uit een onderzoek van Twijnstra en Gudde. Maar ook hen treft blaam, vindt Twijnstra en Gudde. Gevolg van de tekorten is dat dit jaar minstens 5,3 miljoen euro moet worden bezuinigd.

Wmo en jeugd

Dat gebeurt binnen en buiten het sociaal domein. De tekorten in het sociaal domein worden met name veroorzaakt door de Wmo en de jeugdhulp; daar wordt ook het meeste op bezuinigd. De ombuigingsvoorstellen voor de eerste 5,3 miljoen zijn deze week door het college gepresenteerd. Wachten tot de voorjaarsnota is geen optie. De nood is te hoog. De omvang van de begroting 2019 bedraagt 90 miljoen euro. 

Geheim rapport

De oorzaken van de alsmaar oplopende tekorten zijn op verzoek van het college en de directie onderzocht door Twijnstra en Gudde. Het rapport is geheim, en in een besloten commissievergadering besproken, maar de samenvatting is wel openbaar. Daaruit blijkt onder meer dat overschrijdingen op het budget voor bijvoorbeeld huishoudelijke ondersteuning door het ambtelijk apparaat werden gezien, maar dat die signalen de raad, het college en de directie niet hebben bereikt. Ook toen de tekorten op de jeugdhulp en begeleiding en dagbesteding opliepen, werd door ambtenaren niet aan de bel getrokken. Uiteindelijk liep het tekort over 2018 op tot 3,8 miljoen euro. De komende jaren kijkt de gemeente, zonder ingrijpen, aan tegen tekorten op het sociaal domein van rond de vijf miljoen euro per jaar.

Scherper kijken

‘Zeker in het licht van een eerste tekort in 2017 (zichtbaar in de jaarrekening 2017, red) en de vele andere gemeenten die financiële tekorten kregen in het sociaal domein, had eerder en scherper gekeken moeten worden naar de financiële houdbaarheid van het sociale domein en de realiteitswaarde van de financiële prognoses waarvan werd uitgegaan. Dit geldt voor zowel organisatie, college als raad’, oordeelt Twijnstra en Gudde. ‘Een deel van het tekort had daarbij eerder bekend kunnen zijn.’

Ramingen onzorgvuldig

Een reorganisatie van het ambtelijk apparaat is mede debet aan de ontstane situatie, meent Twijnstra en Gudde. De organisatie van het sociaal domein is nog steeds zoekende en het is niet duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. De gemeente heeft daarnaast te lang gedacht grip op het sociaal domein te hebben, mede omdat er over 2015 en 2016 een overschot werd genoteerd. Met dat geld werd een speciale, en forse, reservepot opgebouwd. Die reservepot raakte in rap tempo leger en leger. Ook ramingen zijn niet altijd zorgvuldig op- en bijgesteld. Op alle fronten zijn fouten gemaakt, die voorkomen hadden kunnen worden. Een strakke sturing in de ambtelijke organisatie en het versoberen van het sociale beleid is nodig om het tij te keren, vindt Twijnstra en Gudde. 

Nog meer bezuinigen

De gemeente zit nu met de gebakken peren. Een fors bezuinigingspakket is deze week aan de raad gepresenteerd. Tijdens de raadsvergadering van 9 april moet de raad een besluit nemen over ombuigingen met een omvang van 5,3 miljoen euro. Voor ruim 2,6 miljoen euro wordt bezuinigd en voor ruim 2,6 miljoen bijgepast uit diverse reserves. Het tekort over dit jaar zal waarschijnlijk hoger uitpakken dan de nu bekende 5,3 miljoen euro. Het college verwacht later dit jaar nog meer te moeten bezuinigen.

Versobering

Op Wmo en jeugdhulp wordt in deze eerste tranche bijna 1,5 miljoen euro bezuinigd. Bij de huishoudelijke ondersteuning, begeleiding en dagbesteding wordt onder meer de indicatiestelling aangescherpt. Ook wordt meer gekeken wat inwoners op eigen kracht kunnen doen. De maatregelen ‘zijn de opmaat naar een structurele besparing van kosten in 2020 en verder jaren’, kondigt het college in zijn voorstel aan. Op de uitvoering jeugdzorg wordt ruim vier ton bezuinigd. Ook dit is de opmaat naar een structurele besparing in de jeugdzorg in 2020 en verdere jaren, waarschuwt het college. Voor de bijzondere bijstand wordt per 1 juli een drempelbedrag ingevoerd. Ook wordt geknepen in het re-integratiebeleid, door verlaging van bijvoorbeeld scholingskosten en activeringstrajecten. Ook andere beleidsterreinen ontkomen niet aan bezuinigingen, zoals het onderhoud van bruggen en tunnels.

Zwaar weer

Het zwaar weer is zeker nog niet voorbij. Het college heeft deze week de raad gewaarschuwd voor een aantal ontwikkelingen die de gemeente veel geld gaan kosten. Om te voldoen aan de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) reële prijs Wmo 2015 (huishoudelijke ondersteuning) verwacht de gemeente een half miljoen euro kwijt te zijn. De invoering van het Wmo-abonnementstarief, waardoor een aanzuigende werking wordt verwacht, zal leiden tot een extra kostenpost van zes ton. De toename van het aantal jongeren in jeugdhulp zal leiden tot een verhoogde rekening van zeven ton.