Gekleineerd door de Participatiewet

Bijna de helft van de mensen die onder de Participatiewet vallen, voelt zich niet goed behandeld door de gemeente. Dat meldt de FNV in de aanloop naar de parlementaire hoorzitting over de Participatiewet die donderdag plaatsvindt.

Bezuinigingsoperatie
'De Participatiewet is mislukt, vooral doordat het niet veel meer was dan een ingrijpende bezuinigingsoperatie, verpakt in mooie woorden', vindt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong. Het Sociaal en Cultuur Planbureau (SCP) concludeerde eerder al dat de doelstelling van de Participatiewet, die in 2015 van arbeidsre-integratie een gemeentelijke taak maakte, niet behaald zijn. Die doelstelling was dat er meer mensen met een arbeidsbeperking of een bijstandsuitkering aan het werk zouden komen.

Argwaancultuur
Uit het onderzoek van de FNV blijkt nu dat bijna de helft van die mensen zich ook slecht behandeld voelt door de gemeente. Zo'n 40 procent voelde zich bovendien gekleineerd en een kwart voelde zich bedreigd. Ondanks dat bijna driekwart van de ondervraagden graag wil werken, heeft 30 procent de moed opgegeven. FNV-vicevoorzitter Kitty Jong wijdt het aan de 'argwaancultuur' die bij gemeenten zou heersen. ‘Deze strengere eisen voor mensen in de bijstand werken contraproductief. Zij voelen zich opgejaagd en bij voorbaat verdacht.'

Tegenprestatie
Kort na de evaluatie door het SCP, kondigde staatssecretaris Van Ark aan dat de tegenprestatie verplicht wordt in alle gemeenten: mensen moeten in ruil voor de uitkering en begeleiding die ze krijgen, iets terugdoen voor de samenleving. SCP-directeur Kim Putters en de VNG reageerden kritisch: de SCP-evaluatie had juist aangetoond dat een verplichte tegenprestatie niet werkt. De tegenprestatie heeft 'stevig negatieve effecten', concludeert ook de FNV op basis van de enquête. Werkgevers gebruiken de tegenprestatie als gratis arbeidskracht waardoor verdringing ontstaat. Zelfs reiskosten worden niet vergoed. Meer dan de helft van de ondervraagden heeft daar ervaring mee. Bovendien geven mensen aan dat ze weinig leren van het werk en slechts een enkeling krijgt uiteindelijk een contract aangeboden.

Prikkels
Dat hangt samen met de perverse financiële prikkels van de Participatiewet, stelt onderzoeker Anja Eleveld, redacteur van 'De Participatiewet. Een grondrechtenperspectief.' Zogenaamde proefplaatsingen, die voor bijstandsontvangers vaak verplicht zijn, vallen voor werkgevers erg lucratief uit. De proefplaatsing betekent voor de werkgever twee tot vier maanden gratis arbeid. Daarna kan de arbeidskracht goedkoop ingezet worden met een gemeentelijke subsidie oplopend tot 500 euro per maand. Na de gesubsidieerde arbeidsperiode houdt het financiële voordeel op, en komt de werknemer vaak weer terug in de Participatiewet.

Tekentafel
Donderdag worden tijdens de hoorzitting ter evaluatie van de Participatiewet in de Tweede Kamer verschillende position papers besproken, waaronder die van de FNV. Vicevoorzitter Jong is er duidelijk over: de Participatiewet moet ‘terug naar de tekentafel voor flinke aanpassingen.’