Geen gemeentelijke beoordeling beschut werk

Staatssecretaris Tamara van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil niet dat gemeenten zelf gaan beoordelen of inwoners zijn aangewezen op beschut werk. 

Vasthouden aan UWV-beoordeling

Gemeenten hebben bezwaren tegen het verplichtende karakter en de (oplopende) kosten van beschut werk voor mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. Ook vinden gemeenten het lastig dat een apart indicatieproces geldt. De bewindsvrouw houdt vast aan de uniforme wijze van beoordelen door het UWV, ‘waarbij de beschutte banen toekomen aan mensen van wie verwacht mag worden dat zij anders niet aan het werk komen’. Zonder die verplichting bestaat het risico dat kandidaten altijd ‘achteraan de rij moeten aansluiten voor een traject of een baan’, schrijft ze als reactie op een evaluatie van de praktijk van beschut werk door de Inspectie SZW.

Behoefte moet leidend zijn
Uit het eindrapport blijkt dat het aantal mensen dat beschut werkt sterk is gestegen. Eind 2016 waren het er ongeveer 270 oplopend naar circa 1200 in 2017 en 3300 in juli 2019. Dat aantal loopt nog achter op de ramingen (in totaal 4600). De staatssecretaris benadrukt dat gemeenten zich moeten laten leiden door de behoefte aan beschutte werkplekken. Die staat gelijk aan de optelsom van het aantal door het UWV afgegeven positieve adviezen. Van de gemeenten heeft 13 procent het aantal van de ministeriële beschut werk-regeling gehaald over 2018. Sommige gemeenten lopen achter omdat ze relatief laat begonnen met het regelen van beschut werk. Waar de ene gemeente alles op alles zet om zoveel mogelijk kandidaten te plaatsen, is de andere juist afwachtend. Er zijn ook gemeenten die jonge kandidaten (de grootste groep) liever onder de banenafspraak laten vallen of kiezen voor plaatsing in dagbesteding.  

SW-infrastructuur
Verreweg de meeste beschut werkers krijgen een plek binnen de infrastructuur van sociale werkvoorzieningen (SW’s). Maar nu veel SW-bedrijven zijn omgevormd tot ‘sociale ontwikkelbedrijven’ past hun aanbod niet altijd bij specifieke kenmerken van sommige kandidaten. Desondanks lukt het sommige gemeenten elders een plek te regelen, bijvoorbeeld bij sociale ondernemingen of dagbestedingsinstellingen. Over de duurzaamheid van de beschut werkplekken kan de inspectie weinig zeggen. De meeste beschut werkers (bw’ers) hebben een tijdelijk contract. Wel geven veel SW-bedrijven aan dat zij dit bij goed functioneren om willen zetten naar een vaste baan. Van alle bw’ers is inmiddels 12 procent een keer (voortijdig) gestopt. Een vijfde van deze groep bw’ers zit langer dan een jaar zonder werk.

Betaling gemeenten verschilt
Over de toereikendheid van het budget voor één beschut werkplek wil de inspectie geen stellige uitspraken doen. Sommige gemeenten betalen aan het SW-bedrijf de werkelijke kosten, andere verstrekken standaard loonkostensubsidie van 70 procent van het wettelijk minimumloon (WML), terwijl weer andere gemeenten 100 procent van het WML per bw-plek vergoeden, ongeacht de werkelijke kosten. De meeste gemeenten komen rond van het door de rijksoverheid verstrekte budget. Dat zij er niet op toeleggen komt vooral doordat minder werkplekken zijn gerealiseerd dan geraamd.

Geen financieel belang
Gemeenten krijgen nu geld op basis van het door het rijk vastgestelde aantal beschut werkplekken, ongeacht of de gemeente die invult. Het rijk vordert geen geld terug als dat niet gebeurt. Met het realiseren van een beschut werkplek vervalt lokaal een uitkering. Lang niet altijd trouwens, zoals wanneer een kandidaat een lage of geen uitkering had. En tegenover een bespaarde uitkering staat vaak een hoge loonkostensubsidie. Door de huidige voorwaarden ontbreekt een financieel belang voor een grote inspanning. De Inspectie wijst erop dat beschut werk mogelijk leidt tot besparingen op andere terreinen, bijvoorbeeld kosten van zorg en welzijn.

‘Geen urgentie’
Werkgeversorganisatie Cedris is niet te spreken over de kabinetsreactie op de evaluatie. ‘Het kabinet voelt geen urgentie om beschut werk te verbeteren’, schrijft Cedris. ‘Gemeenten hebben nu te weinig budget en regelruimte om prioriteit te kunnen geven aan het invullen van beschutte werkplekken’, zegt voorzitter Job Cohen. Net zoals bij de banenafspraak bepleit Cedris een ‘praktijkroute’ voor beschut werk, waarin het arbeidsvermogen van mensen wordt beoordeeld als ze al ‘beschut’ aan de slag zijn. Verder wil Cedris het budget dat een individuele gemeente krijgt baseren op het daadwerkelijk aantal bw-plekken. Het geld van het rijk gaat zo alleen naar gemeenten die beschutte werkplekken hebben geregeld.