Eigen bijdrage huishoudelijke hulp op de schop?

Om de kosten voor de Wmo te beteugelen, kan worden gekozen voor herinvoering van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor alleen de huishoudelijke hulp. ‘Hiermee worden personen met een laag inkomen ontzien en gaan alleen personen met een hoger inkomen een hogere eigen bijdrage betalen.’

Verhoging

Ook kan worden gekozen voor verhoging van de eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp van 19 naar 25 euro per maand. Dit zijn enkele beleidsopties die in politiek Den Haag leven en die zijn geanalyseerd door het Centraal Planbureau en ambtenaren van de ministeries van VWS en Financiën. Negen politieke partijen hebben in totaal 147 (zorgbrede) beleidsopties aangedragen. In aanloop naar de verkiezingen van maart volgend jaar zijn deze onder de loep genomen. De resultaten van die exercitie staan in Zorgkeuzes in Kaart 2020, die vrijdag naar de Tweede Kamer is gestuurd.  

Afschaffen eigen bijdrage

Diverse Kamerfracties willen weten wat de gevolgen zijn van het afschaffen van de eigen bijdrage voor algemene en maatwerkvoorzieningen in de Wmo, uitgezonderd beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Sinds 2019 geldt er een inkomensonafhankelijke eigen bijdrage voor maatwerkvoorzieningen en sinds dit jaar ook voor algemene voorzieningen van 19 euro per maand (het zogeheten Wmo-abonnementstarief). Gemeenten zijn daar op zijn zachtst gezegd niet blij mee. Het heeft geleid tot een groter beroep op vooral de huishoudelijke hulp.

Compensatie

Afschaffen kost minstens twee jaar omdat er een wetswijziging nodig is. Daarnaast wordt een aanzuigende werking verwacht. Ook zullen mensen langer in de Wmo willen blijven en minder snel een beroep willen doen op de Wet langdurige zorg (Wlz) waar wel een eigen bijdrage in rekening wordt gebracht. Gemeenten moeten voor zowel het verdwijnen van de opbrengst uit eigen bijdragen als voor de aanzuigende werking volledig worden gecompenseerd. Daarmee is een bedrag gemoeid van 405 miljoen euro. Als mensen langer in de Wmo blijven, levert dat bovendien mogelijk gezondheidsrisico’s op. Mensen wachten mogelijk te lang met het aanvragen van een indicatie voor (beter) passende zorg.

Ouderenzorg

Het overhevelen van ouderenzorg van de Wet langdurige zorg naar de Wmo is een optie waarnaar is gekeken. Daarbij wordt gewaarschuwd dat de kwaliteit van zorg per gemeente kan verschillen. ‘De maatregel heeft voor gemeenten grote financiële consequenties’, stellen CPB, VWS en Financiën. ‘Er is een verdeelmodel nodig. De nieuwe taak kan ook botsen met de verantwoordelijkheid om de financiële huishouding gezond te houden. Daarbij ontstaat een schaalgrootteprobleem: kleine gemeenten kunnen mogelijk geen optimale contracten afsluiten en lopen een aanzienlijk financieel risico, met beperkte mogelijkheden om bij te sturen.’

Prikkel

Ook is gekeken naar de overheveling van verpleeghuiszorg en wijkverpleging naar de Wmo. Gemeenten krijgen daarmee ‘de prikkel om ouderen zo veel en lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren, al dan niet met hulp van hun netwerk.’ Er kleven echter ook grote nadelen aan. ‘De zorg die wordt overgeheveld is nu een landelijk vastgesteld recht; binnen de Wmo zou dit een voorziening (kunnen) worden, waarvan de vormgeving lokaal kan uiteenlopen. Dit kan leiden tot ongelijke toegankelijkheid.’ Het heeft ook grote financiële gevolgen voor gemeenten. ‘De inkoop van deze vormen van zorg is nieuw voor gemeenten en wordt zeker voor kleine gemeenten een forse opgave.’ De nieuwe taak en de risico’s ‘kunnen botsen met de verantwoordelijkheid om de financiële huishouding gezond te houden’.

Centraliseren Wmo

Het centraliseren van de Wmo leeft blijkbaar ook bij een aantal fracties. Ook daar hebben het CPB, VWS en Financiën naar gekeken. In deze beleidsoptie worden voorzieningen uit de Wmo van de gemeenten gecentraliseerd naar het rijk en weer omgezet in wettelijke aanspraken. Door de maatregel zou zo’n 6,1 miljard euro uit het gemeentefonds worden gehaald. Er wordt echter voor en toename van de formele zorg gewaarschuwd omdat met een centrale aansturing niet (of minder) wordt gekeken naar het beroep op het sociale netwerk. Ook verdwijnt de integrale benadering op het gebied van werk, ondersteuning en onderwijs en de overgang vanuit de voorzieningen voor jeugdhulp die ook door de gemeente worden uitgevoerd.