‘Eenzame uitvaart niet alleen taak van gemeente’

Het aantal gemeentelijke uitvaarten lijkt toe te nemen, al zijn er nog geen harde cijfers over bekend. De VNG kan er nog geen conclusies aan verbinden. In Amsterdam is het aantal in 2013 gelijk gebleven. ‘We moeten ook discussiëren over of dit wel alleen een taak van de gemeente is.’

Stijging gemeentelijke uitvaarten
In verschillende media doen berichten de ronde dat het aantal gemeentelijke uitvaarten toeneemt. Steeds vaker zou familie niet willen betalen voor een uitvaart, waardoor het aantal begrafenissen op kosten van de belastingbetaler stijgt. In Deventer steeg het aantal gemeentelijke uitvaarten van 16 in 2012 naar 28 in 2013, meldt TC/Tubantia. Volgens dezelfde krant zouden uit Zwolle, Den Bosch, Goes, Terneuzen, Leiden en Amsterdam vergelijkbare berichten komen.

Doffe ellende
Gemeenten kunnen de kosten op de familie verhalen, maar niet iedere gemeente wil daar veel tijd en energie in steken. Volgens de krant staken onder andere Den Bosch en Goes hun inspanningen om kosten te verhalen als de familie van de erfenis afziet. Amsterdam verhaalt kosten in principe niet op familieleden. Een woordvoerder van de hoofdstad bevestigt dit. ‘Het is vaak doffe ellende. Vaak wil de familie niet en dat merk je al bij de eerste reactie als ze worden geïnformeerd. “Zet hem maar bij het vuilnis” en dergelijke reacties. Het kost te veel geld om daar een zaak van te maken, dus dan kijken we of er in of om het huis nog iets van waarde is. Is er nog vermogen, ene uitvaartverzekering, geld op de rekening, een auto voor de deur. Die manier is veel effectiever.’

Amsterdam ziet geen stijging
Amsterdam heeft ook cijfers over het afgelopen jaar. In 2013 zijn 399 verzoeken gedaan om een gemeentelijke uitvaart. In 45 gevallen heeft de familie toch betaald. In 2012 waren er 390 verzoeken en betaalde in 60 gevallen de familie. ‘We vinden dat het redelijk gelijk is gebleven. Ik ken de berichten wel, maar wij zien de stijging niet.’ Amsterdam betaalt zelf ook niet het volle pond, maar besteedt de uitvaarten aan. ‘We krijgen een scherpe prijs na een fikse onderhandeling. Daarom geven we geen informatie over de kosten.’

Veel vermogen
Natuurlijk heeft de gemeente ook een potje voor de overblijvende kosten. ‘Maar er is veel vermogen, waardoor begrafenissen worden betaald.’ Ze kan zich voorstellen dat kleinere gemeenten wel de moeite nemen om de kosten te verhalen op de familie. ‘Daar maken ze misschien minder scherpe prijsafspraken en zijn er minder mensen. Dan loont het om er energie in te steken.’

VNG; nog geen conclusies
De VNG herkent het probleem dat nabestaanden niet voor kosten willen opdraaien en achteraf verhalen ingewikkeld is. ‘Vaak vangen gemeenten de gestegen kosten op via een apart potje of uit de algemene middelen’, vertelt woordvoerder Esther Verhoeff. ‘Maar we vinden het moeilijk om te spreken over een trend en om er conclusies aan te verbinden.’ Ze wijst op een rapport uit augustus 2013 waarin staat dat het aantal gemeentelijke uitvaarten de afgelopen jaren stabiel is gebleven, al wordt voor 2013 wel een stijging verwacht.

Toegenomen armoede
Het onderzoek is uitgevoerd door hoogleraar Henk van Deutekom van de Christelijke Hogeschool Ede en twee van zijn studenten. Hij vertelt dat hij momenteel in gesprek is met de VNG over een vervolgonderzoek om een tussenstand te maken over 2013. ‘We namen de eerste maanden van vorig jaar mee en zagen wisselende beelden. Bij grote gemeenten zagen we een toename.’ Volgens Van Deutekom heeft het fenomeen gemeentelijke uitvaarten en de verwachte toename verschillende oorzaken: vereenzaming, psychosociale problematiek, meer met elkaar gebrouilleerde ouders en kinderen en toegenomen armoede.

Vooral grotestedenproblematiek
De laatste oorzaak is het meest voor de hand liggend, vindt hij. ‘We zien een toename van de armoede en dat de schuldenproblematiek flink stijgt. Dat leidt ertoe dat mensen zich minder vaak verzekeren voor hun uitvaart. De laatste jaren is dit zeker verscherpt.’ Ook de verschillen tussen kleine en grote gemeenten zijn volgens hem verscherpt. De verhouding van het aantal gemeentelijke uitvaarten op 1000 inwoners tussen grote en kleine gemeenten is 1 op 6. In kleine gemeenten heb je toch meer noaberschap en minder problematiek. Het is vooral grotestedenproblematiek.’

Gemeenten effectief in kosten terugbrengen
Dat gemeentelijke uitvaarten veel kosten, noemt Van Deutekom betrekkelijk. ‘Gemeenten zijn heel effectief in het verhalen van de kosten. Sommige gemeenten halen 100 procent terug. Als dat niet lukt, bewandelen ze kennelijk niet de goede wegen of is de problematiek te groot.’ Van Deutekom schat dat gemeenten jaarlijks 4 á 5 miljoen euro kwijt zijn aan de gemeentelijke uitvaarten en daar 1 á 2 miljoen van terugkomt. ‘Sommige gemeenten zijn ook bewust bezig met huisbezoeken. Daar vinden ze contanten, afschriften, maar ook oude violen of oud ijzer. Maar in de praktijk gaat dat om een kleinere groep. De meeste mensen zijn bekend bij de hulpverlening. Dat blijft een kostenpost.’

Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Volgens Van Deutekom moeten we eens nadenken over van wie deze uitvaarten eigenlijk zijn. ‘Van de overheid? De samenleving? Van instellingen? Uitvaartondernemingen? Je zou het maatschappelijk verantwoord ondernemen kunnen noemen als je als uitvaartonderneming afspreekt dat je honderd van deze uitvaarten per jaar financiert. We moeten hier eens over nadenken. Het scheelt de gemeente geld en het is toch ook een taak van de samenleving zelf, de buurt, instellingen, de kerk. Het komt zo ook dichter bij de mensen. Zijn uitvaartondernemingen hiervoor niet de aangewezen bedrijven?’