Deel nieuw Wmo-verdeelmodel moet prullenbak in

Het objectief verdeelmodel voor beschermd wonen moet niet worden ingevoerd. Het volgt de kosten van de (centrum)gemeenten onvoldoende. Dat stelt de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) in zijn advies over het objectieve verdeelmodel Wmo 2015.

Onvoldoende robuust

De overige onderdelen van het verdeelmodel, dat vanaf 2016 geleidelijk wordt ingevoerd, kan weliswaar de toets der kritiek doorstaan, maar de vlaggen gaan niet uit. Het nieuwe verdeelmodel is voor dit moment het best haalbare, maar ‘onvoldoende robuust voor het opvangen van toekomstige ontwikkelingen’, stelt de Raad in zijn maandag verschenen advies aan staatssecretaris Van Rijn (VWS). ‘Het verdeelmodel volstaat voor een adequate verdeling van middelen en de herverdeeleffecten zijn voldoende objectief verklaarbaar en verdedigbaar.’ Na drie jaar moet de verdeling opnieuw onder de loep worden genomen, vindt de Rfv.

Twee delen

Het objectief verdeelmodel voor de Wmo 2015 bestaat uit twee delen. Een verdeelmodel gericht op Wmo-taken die alle gemeenten uitvoeren en een aanvullend objectief verdeelmodel voor de taken van centrumgemeenten (beschermd wonen). Daarmee is respectievelijk 2,1 miljard euro en 1,4 miljard euro gemoeid. De gelden worden nu nog via het zogeheten historische model verdeeld over gemeenten. Het kabinet wil een objectief verdeelmodel invoeren. Dat leidt tot fikse budgetaanpassingen, zo bleek eerder uit een analyse door Binnenlands Bestuur. Mede op basis daarvan heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen, waarin het kabinet de opdracht meekreeg de herverdelingseffecten in kaart te brengen en het verdeelmodel aan te passen.

Apart overgangsregime

De Raad adviseert vooralsnog niet het hele model op de schop te nemen. Hoewel het objectieve verdeelmodel leidt tot forse verschillen, vindt de Raad het ‘niet passend’ om het verdeelmodel te beoordelen op basis van op basis van de herverdeeleffecten. Wel adviseert de Rfv het verdeelmodel voor centrumgemeenten (beschermd wonen) niet in te voeren, maar de verdeling van de gelden voor beschermd wonen voorlopig via een apart overgangsregime te laten verlopen.

Onrechtvaardige herverdeeleffecten

Het verdeelmodel beschermd wonen verklaart onvoldoende de huidige verschillen in kosten bij de centrumgemeenten. ‘Het leidt tot onrechtvaardige herverdeeleffecten waarop gemeenten nauwelijks kunnen inspelen.’ Het historische budget voor centrumgemeenten moet geleidelijk via de uitstroom worden afgebouwd en via een aangepast verdeelmodel beschikbaar moeten komen aan alle gemeenten.

Kanttekeningen

De verdeelmaatstaven voor de Wmo-taken die alle gemeenten uitvoeren kunnen in samenhang bezien weliswaar door de beugel, maar de Raad plaatst daar wel enkele kanttekeningen bij. Zo voldoen niet alle verdeelmaatstaven aan de gestelde criteria en er is onvoldoende zicht op de cumulatie van maatstaven die deels hetzelfde lijken te verklaren. Uiteindelijk wordt meer dan de helft verdeeld op grond van inkomensgerelateerde maatstaven, constateert de Rfv.

Kostenontwikkeling

De Raad sluit niet uit dat het ontbreken van een adequate maatstaf voor opleidingsniveau al dan niet in combinatie met andere factoren een goede verklaring kan geven voor de mate waarop mensen beroep doen op Wmo-voorzieningen. De Raad vraagt zich dan ook af of de dynamiek van maatstaven wel voldoende aansluit bij kostenontwikkeling. Als gekozen zou zijn voor andere maatstaven dan wel onderlinge verdeling van gewichten had dat voor de verdeling als geheel weinig uitgemaakt, stelt de Rfv, ‘maar voor individuele gemeenten kunnen de uitkomsten wel heel anders zijn.’ De herverdeeleffecten acht de Raad ‘voldoende objectief verklaarbaar en verdedigbaar’.