Brandbrieven wethouders leveren (nog) niets op

Vooralsnog hebben de vele brandbrieven van bezorgde en boze wethouders over de financiële tekorten op met name de jeugdzorg en de Wmo aan de Kamer geen effect gehad. Tijdens de begrotingsbehandeling van VWS, woensdag, werd nauwelijks een woord gerept over de gemeentelijke noodkreten van de afgelopen tijd. Bij de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken kwamen de zorgen wel aan bod, maar werd slechts een amendement voor extra geld ingediend.

Evaluatie Wmo naar voren

De SP en PvdA stipten de problematiek woensdag kort aan. De PvdA wil dat de evaluatie van het Wmo-abonnementstarief naar voren wordt gehaald. Die staat nu voor volgend jaar in de planning. Veel gemeenten zien een aanzuigende werking sinds de inkomensonafhankelijke eigen bijdrage voor Wmo-maatwerkvoorzieningen op 1 januari van kracht is geworden. De SP vindt dat de gemeentelijke tekorten op de jeugdzorg en Wmo door het kabinet gedicht moeten worden. De SP diende daarvoor dinsdag al, tijdens de begrotingsbehandeling van Binnenlands Zaken, een amendement in. GroenLinks gaat tijdens het Wetgevingsoverleg VWS, gepland op 18 november, om meer geld voor de jeugdzorg pleiten.   

Te forse bezuinigingen

Het is maar de vraag of een meerderheid van de Kamer de voorstellen van de SP en GroenLinks gaat steunen. Regeringspartijen VVD en D66 hebben aangeven voorlopig geen extra geld voor gemeenten te willen vrijmaken. Ook CDA en ChristenUnie zijn terughoudend. D66-Kamerlid Rens Raemakers stelt dat het kabinet de te forse bezuinigingen van het vorige kabinet op de Wmo en jeugdzorg deels heeft gerepareerd. Raemakers wijst op het Fonds tekortgemeenten (‘stroppenpot’), waarbij vorig jaar 200 miljoen euro is verdeeld onder 77 gemeenten die forse tekorten over 2016 en 2017 op de Wmo en jeugdzorg hadden. De helft van die 200 miljoen is overigens door gemeenten zelf betaald. Raemakers doelt ook op de miljard euro voor de jeugdzorg die het kabinet verspreid over 2019, 2020 en 2021 aan gemeenten beschikbaar stelt. ‘Eind 2020 evalueren we weer en bekijkt een nieuw kabinet welk bedrag structureel nodig is’, aldus Raemakers.

Stabiliteit gemeentefonds

Voor de VVD geldt min of meer hetzelfde. Ook de VVD-fractie wijst op de miljard euro en op het onafhankelijke onderzoek naar de toereikendheid van de budgetten voor gemeenten om de taken op het sociaal domein naar behoren uit te kunnen voeren. De VVD wijst erop dat gemeenten ook op andere manieren tegemoet worden gekomen als het gaat om de financiële problemen. Zo is bij de algemene politieke beschouwingen een motie (van D66 en ChristenUnie) aangenomen, gesteund door de VVD, om meer stabiliteit in het gemeentefonds te krijgen. ‘Gemeenten kunnen overigens ook nog veel "winnen" door de jeugdzorg beter uit te voeren, bijvoorbeeld doorverwijzing door de huisarts, nu vaak naar de zwaarste categorie jeugdzorg, of jeugdzorginstellingen die er een slaatje uit slaan’, zo laat de VVD-fractie desgevraagd weten.

Zorgwekkend

Het CDA maakt zich eveneens zorgen over de financiële situatie die in veel gemeenten ‘zorgwekkend’ is, aldus Harry van der Molen dinsdag tijdens de begrotingsbehandeling van Binnenlandse Zaken. Er zijn in de ogen van het CDA meer maatregelen nodig dan de miljard euro voor de jeugdzorg. Het CDA vindt onder meer dat het kabinet gemeenten meer rust in de financiële verhoudingen moet bieden door tijdens een kabinetsperiode het gemeentefonds de rijksbegroting te laten volgen, ook als er onderbestedingen plaatsvinden. ‘Achteraf kan er dan gekeken worden of er bijstellingen nodig zijn, maar niet tijdens de rit. Dat betekent dat de begroting van een gemeente mee kan groeien met de begroting van het rijk, maar dat die niet geconfronteerd wordt met allerlei tussentijdse bijstellingen.’ Ook het feit dat het kabinet miljarden overhoudt, maar gemeenten moeten bezuinigen is voor Van der Molen, net zoals veel wethouders, moeilijk te verkroppen. ‘We kunnen die problemen niet op hun beloop laten.’ Steun voor het SP-amendement zit er echter niet in.

Acute nood

De PvdA wil dit boekjaar extra geld vrijspelen, omdat de gemeentelijke nood acuut is. ‘Gemeenten hebben nú een probleem. We zouden dus moeten bekijken wat we in déze begroting concreet kunnen doen’, aldus Attje Kuiken bij dinsdag bij de begrotingsbehandeling BZK. In een eerder gepresenteerde tegenbegroting stelde de PvdA voor 700 miljoen euro extra vrij te maken. Wat de ChristenUnie betreft moet het kabinet met lokale bestuurders en collega-bewindspersonen de reikwijdte van de financiële problematiek in kaart brengen.