Bekostiging stiefkindje decentralisaties

Gemeenten zijn nog onvoldoende bezig met de bekostigingssystematiek van de nieuwe taken in het sociaal domein. Het gevaar dreigt dat straks uit ‘armoede’ wordt teruggevallen op de oude vertrouwde systematiek van subsidiëren.

Voorbereiden

Ondanks alle Haagse onduidelijkheid over de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015), de Jeugdwet en de Participatiewet zijn gemeenten zich volop aan het voorbereiden op de taken die vanaf 2015 onder hun verantwoordelijkheid komen te vallen. ‘De bekostiging blijft echter liggen’, stelt Egbert van der Meer, partner bij BMC.

 

Besparingswinst

Daarmee is zij het stiefkindje van de decentralisaties sociaal domein. Doodzonde, want met diverse bekostigingsvarianten is flinke ‘besparingswinst’ te behalen. De Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) vindt het belangrijk dat gemeenten hun financieel specialisten bij de decentralisaties betrekken.

 

Koudwatervrees

Onwennigheid en koudwatervrees maken het dat gemeenten er ofwel totaal niet mee bezig zijn of nog op zijn minst zoekende zijn, stelt Van der Meer. Veelal zijn definitieve keuzes nog niet gemaakt. Wel zit er een duidelijke rode draad in de bekostigingskeuzes die gemeenten het meest bruikbaar en kansrijk achten, concludeert hij op basis van ervaring en een expertmeeting.

 

Vast subsidiebedrag

Voor collectieve taken als preventie, publieke gezondheidszorg en meldpunten huiselijk geweld lijkt de keuze van gemeenten te gaan vallen op populatiegebonden bekostiging of beschikbaarbaarheidsbekostiging. Bij beide vormen wordt een vast subsidiebedrag verstrekt. Voor deze types zorg een logische keuze, vindt Van der Meer. ‘Het gaat hier om collectieve taken waarvoor het niet zinnig is om per cliënt de kosten te gaan bijhouden.’

Prijsonderhandelingen

Bij het aanbod op individueel niveau, zoals persoonlijke verzorging − áls dat naar gemeenten gaat – wordt overwegend gekozen voor prestatiebekostiging of persoonsgebonden budgetten. ‘Dan heb je het over zorg voor twee of zes uur per week. Daarvoor kun je als gemeente een bedrag reserveren én je kunt er als gemeente op sturen. Met aanbieders kun je over de prijs onderhandelen en met het vastleggen van criteria over wie wel of geen recht heeft op een bepaalde voorziening kun je het volume beperken.’ Bij deze vorm van bekostiging belanden de besparingen direct in de gemeentekas, maar moeten ook de overschrijdingen daaraan worden onttrokken.

 

Grijs gebied

Tot slot is er een grijs gebied met taken die tussen collectieve voorzieningen en individueel maatwerk inzitten. Gemeenten kiezen hier voor een mix van vaste en variabele vormen van bekostiging. ‘Denk bijvoorbeeld aan de functie ‘begeleiding groep’. Een individu krijgt hiervoor een indicatie, maar de dienstverlening vindt in een groep plaats.’

 

Prestatiebekostiging

In dit grijze gebied kent de hulpverlening ook nog weleens een grillig verloop. Een cliënt kan in betere tijden voor zichzelf zorgen, maar valt met enige regelmaat toch weer terug en heeft dan zorg en begeleiding nodig. Van der Meer: ‘De meest passende oplossing kan per gemeente verschillen. Voor kleinere gemeenten is het makkelijker om hierbij voor een vast subsidie­bedrag of voor trajectfinanciering te kiezen, terwijl het voor grotere gemeenten kan lonen om op prestatiebekostiging over te gaan.’

 

Grote variëteit

De Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) durft geen alomvattend beeld te schetsen van hoe ver gemeenten zijn in het denken over welke bekostigingsystematiek straks zal worden gehanteerd. De gemeenten díe er mee bezig zijn, laten een heel divers beeld zien, stelt ook Gerber van Nijendaal van de Rfv. ‘Er is niet alleen een grote variëteit tussen gemeenten, maar ook binnen de gemeenten, binnen de afzonderlijke decentralisaties.’

Verevening

Regionaal wordt her en der ook het hoofd worden gebroken over hoe de kosten straks over deelnemende gemeenten worden omgeslagen, weet Van Nijendaal. Via verevening, een bepaald bedrag per inwoner of simpelweg het aantal keer dat een gemeente een cliënt naar een regionale voorziening doorverwijst. Daarbij tekent Van Nijendaal tegelijkertijd aan dat van concreet handelen bij gemeenten nog nauwelijks sprake is, het blijft vooralsnog bij denkwerk. ‘In lang niet alle gemeenten zijn financieel specialisten bij de decentralisaties betrokken. Het is belangrijk dat dit wel gebeurt.’

 

Experiment Ede

Ede is sinds begin dit jaar aan het experimenteren met een andere vorm van bekostiging. Nu nog alleen rondom maatschappelijke opvang, maar als uit de eindevaluatie blijkt dat dit succesvol is, wordt een ‘uitrol’ naar de drie decentralisaties niet uitgesloten. Tot 2013 werd structureel subsidie verleend aan instellingen voor maatschappelijke opvang, nu wordt een vorm van persoonsgebonden trajectfinanciering getest. De resultaten worden gemonitord. De eerste signalen zijn positief.

 

Lees het hele artikel in BB nr 20.