Assen: wachtlijsten als instrument tegen tekorten jeugdzorg

Het college van de gemeente Assen wil wachtlijsten in de jeugdzorg instellen om de toegankelijkheid van de jeugdhulp en -ondersteuning te beperken. Daarmee moeten besparingen worden gerealiseerd. Volgens Tom van Yperen van het Nederland Jeugdinstituut moeten daar randvoorwaarden aan worden verbonden.

Wachtlijsten, strengere criteria, meer preventie

Assen koerst op een tekort van 5,5 miljoen euro op de Wmo en de jeudgzorg af, mede vanwege bovengemiddeld hoog gebruik. Het college wil dat gebruik nu beperken door drempels op te werpen in de vorm van wachtlijsten en strengere criteria voor het in aanmerking komen voor zorg of ondersteuning. Ook moet het zorggebruik worden ingeperkt door meer op preventie in te zetten. Het voorgestelde pakket maatregelen zal volgens wethouder Harmke Vlieg (sociaal domein, ChristenUnie) hoogstens twee miljoen euro aan besparingen opleveren. Het voorstel kwam het college op de nodige kritiek te staan. Coalitiepartij GroenLinks loopt nog niet warm voor het voorstel en vraagt om duidelijkere uitwerkingen. Oppositiepartij SP vindt dat het college met het inzetten op preventie en het verhogen van de drempels tegenstrijdig zou handelen. D66 wil dat de tekorten op het sociaal domein worden overbrugd door geld uit andere beleidsdomeinen te gebruiken.

‘Wachttijden en wachtlijsten onvermijdelijk’

Tom van Yperen, die zich namens het Nederlands Jeugdinstituut bezig houdt met de kwaliteit en effectiviteit van het jeugdstelsel kijkt niet enorm op van het collegevoorstel. ‘Dit maakt deel uit van meerdere signalen die ik laatste jaren opvang. Eind vorig jaar kon Almere bijvoorbeeld geen jeugdzorg meer inkopen omdat het budget op was. Meer recentelijk bleek dat een aantal Noord-Hollandse gemeenten er niet uitkwamen met de jeugdbeschermingsaanbieders in een meningsverschil over tarieven die volgens de aanbieders te laag zijn. Nu zegt ook het college van Assen dat wachttijden en -lijsten eigenlijk onvermijdelijk zijn.’

Lichte begeleiding en steunhulp

Volgens Van Yperen kan de maatregel van het Assens college voor sommige cliënten goed uitpakken. ‘Vooropgesteld: wachtlijsten zijn niet wenselijk. Maar we hebben er de laatste tijd vaker mee te maken gehad. Hoewel het moeilijk voorspelbaar is, zijn er gezinnen die met lichte begeleiding en steunhulp tijdens de wachtperiode zo goed geholpen waren, dat zij de zware hulp waar zij op wachtten uiteindelijk niet nodig hadden. Maar verergering is ook een scenario’, aldus van Yperen. ‘Hoofdzaak is dat, wanneer je wachtlijsten als instrument hanteert, investeren in lichtere hulp en preventie ook deel van het plan moet zijn.’

‘We stevenen af op één op de vijf jongeren in jeugdhulp’

‘Eén op de negen minderjarigen krijgt momenteel jeugdhulp en als de huidige ontwikkeling doorzet stevenen we af op één op de vijf. Ik vind daarom dat we ons langzamerhand moeten gaan afvragen of we dit willen, wat er eigenlijk aan de hand is, wat nodig is, en wat we als samenleving kunnen doen om het streven naar minder zware zorg mogelijk te maken’, aldus Van Yperen. ‘In dat licht begrijp ik het streven van de gemeente Assen om, behalve te dweilen, ook de kraan langzaam dicht te draaien.’

 ‘Te veel ieder voor zich’

Van Yperen zegt al verschillende stelselwijzigingen te hebben meegemaakt. ‘Het belangrijkste daarbij is dat alle partners goed op elkaar zijn afgestemd en samenwerken. Onderwijs, kinderopvang, gemeenten, gezondheidszorg, jeugdbescherming en jeugdhulp. Het is nog te veel ieder voor zich. Dat een gemeente de problemen zomaar even oplost door zelf aan een beperkt aantal knoppen te draaien, is niet realistisch. Omdat de bezuinigingen die door het rijk aan gemeenten en partners zijn opgelegd bij de stelselwijziging zo’n grote rol spelen in deze moeilijke situatie, zal het Rijk ook onderdeel moeten zijn van een fundamentele discussie over het jeugdstelsel.’