Half miljard nodig voor wetswijziging Participatiewet

Gemeentekoepel VNG maakt gehakt van de aanpassing van de Participatiewet, zoals voorgesteld door staatssecretaris Van Ark (SZW). De verplichte tegenprestatie werkt niet en de beleidsvrijheid van gemeenten wordt te zeer beknot. Als Van Ark toch doorzet, moet zij structureel minimaal een half miljard euro per jaar aan het gemeentefonds toevoegen.

Onafhankelijk onderzoek

Om het exacte benodigde bedrag in kaart te krijgen, pleit de VNG voor een gezamenlijk onafhankelijk onderzoek naar de exacte kosten van dit wetsvoorstel. Dat schrijft de VNG in een bestuurlijke reactie op het wetsvoorstel wijziging Participatiewet. Een belangrijk onderdeel daarvan is de verplichting tot tegenprestatie van iedereen met een bijstandsuitkering.

Geen zin

Het opleggen van een tegenprestatie werkt niet, stelt de VNG. Dat blijkt ook uit de evaluatie van de Participatiewet door het Sociaal en Cultureel planbureau (SCP), brengt de VNG in herinnering. ‘U gaat met deze maatregel voorbij aan de kritiek van het SCP’, schrijft de VNG. Net zoals Van Ark volgens de gemeentekoepel voorbijgaat aan de constatering van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) dat dwang of verplichten geen zin heeft bij mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Principiële bezwaren

De VNG heeft principiële bezwaren tegen het wettelijk vastleggen van de manier waarop gemeenten mensen met een bijstandsuitkering tot een tegenprestatie moeten dwingen. Het verplichten van de tegenprestatie, en vooral de manier waarop gemeenten daar invulling aan moeten geven, past niet bij de principes van decentralisatie. In de wetswijziging wordt bijvoorbeeld vastgelegd binnen welke termijn afspraken met een uitkeringsgerechtigde moeten worden gemaakt en hoe vaak gemeenten jaarlijks een uitkeringsgerechtigde moeten spreken. Ook de snelheid waarmee Van Ark de wetwijziging wil doorvoeren, is de VNG een doorn in het oog. De invoeringsdatum staat op 1 januari 2021. Snelheid lijkt boven kwaliteit te gaan, stelt de VNG.

Onvoldoende klantmanagers

Naast principiële bezwaren heeft de VNG ook praktische en financiële bezwaren. Als de wetswijziging doorgaat, wordt het klantcontact mogelijk verdrievoudigd. Momenteel zijn er onvoldoende klantmanagers. Daarnaast is het ook de vraag of die klantmanagers wel de juiste mensen zijn om bijstandsgerechtigden naar een tegenprestatie te leiden. Ook zijn er mogelijk onvoldoende plekken om iedereen aan de slag te zetten. ‘Er zijn momenteel 300.000 mensen die langs de kant staan’, aldus de VNG. Er is ook niet zomaar voldoende begeleiding voor deze groep mensen.  

Onmogelijk

De uitvoering van de wet is voor gemeenten binnen de huidige financiële kaders onmogelijk. Er is in de ogen van de VNG, in tegenstelling tot de opvatting van Van Ark, sprake van een uitbreiding van het takenpakket. En daar moet extra geld tegenover staan. De VNG schetst drie scenario’s om ‘op passende wijze invulling te geven aan de intentie van het wetsvoorstel’, met elk een ander prijskaartje. De scenario’s variëren van een ‘zware variant’ die neerkomt op het voorstel tot wetswijziging van Van Ark tot een variant waarbij gemeenten de vrijheid krijgen te doen wat nodig is.