Tekort aan begeleiders in techniek belemmert klimaatdoelen

Drie oplossingsrichtingen.

Zoals we allemaal weten is de instroom van werknemers in de techniek en bouw te laag. Uit cijfers van onderzoeksbureau Ecorys in opdracht van NVDE blijkt dat er 23.000 tot 28.000 technische vakmensen nodig zijn om de klimaatambities in Nederland te halen. Zonder technische vakmensen kunnen we de energietransitie niet waarmaken, valt de bouwopgave in duigen en komt er niets terecht van een circulair Nederland. Maar waar halen we deze technische vakmensen vandaan? Al jarenlang is er een tekort aan technici en technische opleidingen werden ook steeds minder populair onder jongeren. Een oplossing voor de langere termijn is techniek promoten onder kinderen en jongeren. Maar dat lost het probleem voor nu niet gelijk op.

De bottleneck bij omscholing

Op dit moment zetten technische werkgevers daarom sterk in op het werven van technische vakmensen. Sommige kapen startende of ervaren technici bij elkaar weg, andere nemen zij-instromers aan vanuit omscholingstrajecten, vaak opgezet door de overheid en technische brancheverenigingen. Hoewel omscholen zou moeten zorgen voor een vergroting van de vijver van technische vakmensen, blijkt dat in slechts heel beperkte mate het geval. Weinig zij-instromers worden daadwerkelijk voor lange termijn opgenomen in de technische sector. Hoe komt dat?

Er blijkt een belangrijke bottleneck te zijn bij omscholing van zij-instromers richting techniek. Dat is niet de incompetentie van zij-instromers of de ineffectiviteit van de scholingstrajecten. Het is het tekort aan begeleidingscapaciteit op de werkvloer. Heden ten dage zijn er binnen technische bedrijven onvoldoende gekwalificeerde en ervaren begeleiders op de werkvloer om deze nieuwe medewerkers (bijv. na een omscholingstraject) op te leiden. Dit heeft verschillende effecten:

• Er kunnen minder zij-instromers instromen. Een aantal grote bedrijven moeten door het gebrek aan begeleidingscapaciteit soms een stop zetten op het aannemen van technici. En dat terwijl ze die technici eigenlijk heel erg hard nodig hebben.
• Wanneer zij-instromers instromen is er niet voldoende tijd en ruimte om hen goed op te leiden. Soms stromen ze daarom uit of zorgt het voor veel frustratie bij hun collega’s. Vaak heeft het effect op de kwaliteit van het werk.
• Doordat niet goed opgeleide zij-instromers snel wil uitstromen, neemt de motivatie van begeleiders af om zij-instromers op te leiden.

Mogelijke oplossingen

Een belangrijke vraag is: hoe los je dit op? Tata Steel, Tennet, Alliander en Feenstra bespraken mogelijke oplossingen in een gezamenlijke denktank onder leiding van CrossOver:

1. Leid zij-instromers al beter op voordat ze de werkvloer op gaan. Veel omscholingstrajecten leiden zij-instromers op buiten de praktijk. Zij-instromers hebben na de omscholingstrajecten hierdoor nog niet voldoende praktijkervaring. Alliander en Enexis maken zelf gebruik van overbruggingslocaties. Dat zijn locaties die het gat opvullen tussen school en praktijk. Ze lijken precies op echte werklocaties. Hier kan worden geoefend met de nieuwe vaardigheden alsof het een echt project is. Een begeleider kan hierdoor meerdere technici tegelijk begeleiden. Een mooie kans om de benodigde begeleidingscapaciteit op de werkvloer te verminderen. De locaties van Alliander en Enexis zijn echter klein en tot nu toe alleen beschikbaar voor henzelf. Dergelijke ‘oefenvelden’ zouden ook veel waarde kunnen toevoegen voor de hele technische sector, als het bijvoorbeeld per branche gezamenlijk wordt opgepakt. Overheden kunnen dit faciliteren door subsidies hiervoor vrij te maken.
2. Zorg voor meer begeleiders. Meer gekwalificeerde en ervaren begeleiders aanstellen lijkt onmogelijk, omdat er een tekort is. Echter zijn er technici die fysiek niet meer 40 uur kunnen werken of reeds gepensioneerd zijn. Voor begeleiding zouden zij kunnen worden aangesteld. Begeleiding is fysiek minder zwaar en vergt minder tijd. Er zijn al succesvoorbeelden te vinden binnen bijvoorbeeld Feenstra. Zijn er werkzoekenden die niet meer 40 uur kunnen werken, maar wel technisch zijn opgeleid? Bekijk samen met hen of een begeleidersrol iets voor hen is. De overheid kan samen met de technische brancheverenigingen scholingstrajecten voor deze groep optuigen. Een mooi idee uit de denktank was ook een regionale begeleiderspoule. In deze begeleiderspoule kunnen technische werkgevers samenwerken om het begeleiderstekort op te lossen.
3. Zorg voor efficiëntere begeleiding. Er blijkt dat niet alle begeleiders de juiste vaardigheden hebben om efficiënt op te leiden. Door begeleiders te trainen in het effectief begeleiden van zij-instromers kunnen er stappen worden gezet in het probleem. Er zijn veel trainingen vanuit brancheverenigingen voor begeleiders. Zorg ervoor dat er ook specifieke cursussen komen voor begeleiding van zij-instromers en investeer hier in als overheid.