Zorgen over kosten, ict en gezondheid in Omgevingswet

Hoe vallen de kosten en baten van de Omgevingswet uit, zowel voor rijk als provincies en gemeenten? Dat was een van de belangrijkste vragen van de fracties in de Tweede Kamer tijdens het eerste mondelinge debat maandag over de nieuwe wet. Zorgen zijn er ook over gezondheidsnormen en het ambitieuze ict-traject, de Laan van de Leefomgeving.

Verdeling kosten en baten nog niet bekend

Veel fracties maken zich zorgen over de financiering van de Omgevingswet. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu verwacht dat de wet veel geld kan besparen door vermindering van regeldruk en onderzoekslasten en door vereenvoudiging van vergunningaanvragen. Daar staan de kosten van implementatie van de wet en van het nieuwe digitale stelsel tegenover. De invoering van de Laan van de Leefomgeving kost naar schatting 215 miljoen euro. Jaarlijks is 47 miljoen euro nodig voor exploitatie en doorontwikkeling. Een deel van die kosten komt voor rekening van provincies en gemeenten. Over de precieze verdeling is nog niets bekend. Aan een bestuurlijk akkoord over de implementatie van de wet wordt nog steeds gewerkt. De VNG kondigde eerder al aan niet akkoord te gaan met een eventuele bezuiniging.

Onderzoek naar consequenties

Op dit moment wordt door een onafhankelijk bureau onderzocht wat de consequenties zijn van de Omgevingswet voor de kosten en baten van diverse overheden, meldt minister Melanie Schultz-van Haegen desgevraagd na afloop van het debat. Dat gebeurt in opdracht van het ministerie en de koepels van gemeenten (VNG) en provincies (IPO). De minister verwacht de resultaten daarvan na de zomer. Ook zonder het volledige financiële plaatje, is er al wel een bestuursakkoord te sluiten, zegt Schultz. Dat komt waarschijnlijk al deze maand.

Ambitieuze planning ict

Vragen zijn er ook van de meeste fracties over de ambitieuze planning van minister Schultz met het digitale stelsel. Vertrouwen op een goede uitvoering daarvan lijkt misplaatst, volgens GroenLinks, gezien de eerdere ict-debacles van de rijksoverheid. De Tweede Kamer wil dat de minister de lessen van de commissie Elias over ict-projecten van de overheid ter harte neemt. ‘We zullen ons houden aan de uitgangspunten van de commissie Elias’, zegt Schultz in een korte reactie tegen Binnenlands Bestuur. Ook de eerdere ervaringen met de invoering van de WABO worden meegenomen, zegt ze.

Megastallen tegenhouden 

Gezondheidsnormen hebben ook de aandacht van de Kamerfracties. Gemeenten moeten de mogelijkheid hebben om de bouw van bijvoorbeeld megastallen tegen te houden als een opeenstapeling van effecten tot gezondheidsrisico’s voor burgers kan leiden, stellen PvdA, D66 en GroenLinks. Verder zijn er nog veel vragen over de het tijdig en goed betrekken van burgers bij initiatieven in de leefomgeving. En diverse partijen dringen aan op een Kamerdebat over de rol van gemeenten bij grondpolitiek.

Cultuurwijziging ambtenaren

D66-Kamerlid Stientje van Veldhoven vraagt de minister naar de begeleiding van de ambtenaren die straks met de Omgevingswet moeten gaan werken. ‘Zijn ambtenaren op de hoogte van nieuwe regels? Kunnen ze ergens terecht met vragen hierover, hoe is hun begeleiding’, wil zij van de minister weten. 'Zij bepalen straks of de cultuurwijziging van "nee, tenzij" naar "ja, mits" gaat lukken.' 

Jurisprudentie en rol parlement

Hoe zit het met jurisprudentie, vraagt de Socialistische Partij zich af. Begint die met deze wet weer bij nul, of kunnen rechters voortbouwen op jurisprudentie over bestaande wetten, vraagt SP-lid Eric Smaling. Bij ChristenUnie, GroenLinks en SGP is grote onvrede over de manier waarop het parlement buitenspel wordt gezet, doordat de normen en regels over de leefomgeving niet in de wet worden opgenomen, maar in Algemene Maatregelen van Bestuur. (AMvB’s). Daarover heeft de Tweede Kamer geen inspraak.

Verplichte omgevingsvisie

Een ander heikel punt blijft het instrument omgevingsvisie. PvdA, D66 en de ChristenUnie pleiten ervoor om die ook voor gemeenten te verplichten (voor rijk en provincies geldt dat al). VVD is daar pertinent tegen. Plaatsvervangend directeur van het Omgevingswetprogramma Eenvoudig Beter Arjan Nijenhuis van het ministerie van Infrastructuur en Milieu zei onlangs tijdens een bijeenkomst in Utrecht personlijk te verwachten dat de verplichting er waarschijnlijk komt. Gemeenten vinden het belangrijk om hun visie op de leefomgeving op papier te zetten, merkt hij. De minister doet hierover nog geen enkele uitspraak.

Brede steun 

Onder politieke partijen klinkt ondanks alle kritische vragen brede steun voor de omvangrijke wetgevingsoperatie om ruimtelijke ontwikkelingen eenvoudiger en beter te maken. De Omgevingswet moet op 1 januari 2018 in werking treden.

Volgende week maandag wordt het debat voortgezet met beantwoording door de minister en een tweede vragenronde.