Sloop stallen om buitengebied mooier te maken

Er zijn er vele van in ons land: gemeenten met een groot buitengebied waarin de agrarische sector floreerde. Totdat veel agrariërs uit dezelfde generatie er mee ophouden. Hun kinderen zoeken elders emplooi. Veel stallen staan leeg. En dan?

De Stimuleringslening is een maatwerkproduct waarmee gemeenten of provincies inwoners stimuleren om in een goede woon- en leefomgeving te investeren. De voorwaarden verschillen per overheid. De Stimuleringslening wordt onder meer ingezet voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), funderingsherstel en onderhoud van monumenten.

In zijn kamer in het gemeentehuis van Someren heeft wethouder Leon van de Moosdijk een grote foto hangen van een sterk vervallen schuur. Het aansprekende beeld opent menig gesprek, weet hij uit ervaring.

Het agrarisch gebied veranderde

De gemeente wil weer trots worden op haar buitengebied. Van de Moosdijk: “De stenen van de leegkomende stallen, waar ooit kippen en varkens werden gehouden, zijn alleen nog maar de uiterlijke verschijningsvorm van het probleem dat hier speelt. Met de schaalvergroting nam het aantal boerderijen af. Het agrarisch gebied waarin vroeger iedereen elkaar kende en voor elkaar klaarstond, veranderde.”

Achterstand in controles

“Ik kan m’n buren niet meer verstaan”, is een veelgehoorde klacht. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de gemeente zelf ook nauwelijks meer wist wat zich in het buitengebied afspeelde. Er was achterstand in controles. En er zijn excessen rond drugslaboratoria in en rond oude opstallen. Compleet met milieuvervuilende drugsdumpingen en andere criminaliteit.

Stallen slopen

De opdracht die het gemeentebestuur zich stelde is een transitie van het landelijk gebied. Met beleid vooral gericht op niet-agrarische functies in het buitengebied. Intussen biedt de gemeente een pakket maatregelen aan. Zo is voor de sloop van oude stallen een sloopregeling ontworpen. De wethouder verwacht de komende jaren 70.000 tot 80.000 vierkante meter staloppervlak te moeten slopen. Na de sloop volgt de bestemmingswijziging. Tot woonhuis bijvoorbeeld, waarbij zelfs weer tot 250 vierkante meter mag worden bijgebouwd. Of een zorgboerderij of zelfs toeristische bestemming. Alles om de leefbaarheid te stimuleren en waarde toe te voegen: wijziging van agrarische in woonbestemming betekent vrijwel zeker dat de woning een stuk meer waard wordt.

Gemeente stelt zich lerend op

Intussen heeft het beleid dat de raad in 2016 voor het eerst vaststelde, al vier herzieningen gehad. Dat vormt volgens de wethouder de afspiegeling van een heel organisch proces waarbij de gemeente zich lerend opstelt aan de hand van de praktijk. Dichtbij de mensen om wie het gaat.

Geldkwestie

Voor hen is het vaak ook een geldkwestie, blijkt uit keukentafelgesprekken. Hier komt het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) om de hoek kijken. De club die veel particulieren kennen vanwege de Starterslening voor de aankoop van het eerste huis en de gunstige Duurzaamheidslening voor onder andere het plaatsen van zonnepanelen.

Burgers meer verantwoordelijk voor hun eigen situatie

SVn is een stichting zonder winstoogmerk die, zo legt relatiemanager voor Limburg en Brabant Ben Boekraad uit, overheden helpt om maatschappelijke doelen te bereiken: “Wij dragen bij aan beleid op het gebied van wonen, leven en duurzaamheid, daar waar grote marktpartijen zoals banken het laten afweten. Banken zijn de laatste jaren terughoudend geworden in hun kredietverstrekking en burgers worden steeds meer verantwoordelijk gemaakt voor hun eigen situatie.”

Financieringsoplossingen die passen bij de doelgroep

SVn verstrekt het geld namens haar deelnemers (gemeenten, provincies en Rijk) aan particulieren en ondernemers. Haar diensten bestaan bijvoorbeeld uit de financiële beoordeling en het beheer van de gelden. “Wij bieden financieringsoplossingen die passen bij de doelgroep die de gemeente graag wil bereiken”, vat Boekraad samen. Er zijn ook overheden die samen met marktpartijen een fonds vullen en SVn dat fonds laten managen. Voor zo’n fonds wordt dan een aparte Stichting opgericht met een eigen bestuur.

Keuze

Of SVn wordt ingeschakeld hangt puur van de keuze en ambitie van bestuurders af. De gemeente Someren weet heel goed wat zij wil, merkt Boekraad. “Het gemeentebestuur geeft niet alleen aan wat het probleem is, maar tegelijk wat er moet gebeuren om het voor boeren aantrekkelijker te maken én de leefbaarheid in het buitengebied te bevorderen.

Open communicatie

Naar elkaar kijkend prijst Boekraad de open manier van communiceren tussen gemeente en burgers in Someren en het oog dat de gemeente heeft voor de problemen in de lokale samenleving. Anderzijds voelt de gemeente zich heel goed ondersteund door SVn omdat zij bij uitstek de spelregels en werkwijze kent. Wethouder Van de Moosdijk: “Zij kunnen beter dan wij inschatten waar financiële risico’s zitten. Als gemeente zijn wij goed thuis in ruimtelijke ordening . Maar wij niet geëquipeerd om in te schatten of een boer kredietwaardig is. Dat kunnen wij niet en is ook niet onze taak.”

Op naar een opgeruimder en mooier buitengebied

Hoe zijn gemeente er over tien jaar uitziet? Van de Moosdijk: “Dan is het buitengebied opgeruimd en een stuk mooier dan het nu is. Als je er dan doorheen fietst zie je geen vergane glorie maar een gebied dat meebeweegt met de tijd. De ‘transitie’ heeft vorm gekregen. De leefbaarheid is vergroot en minder gewenste praktijken zijn duidelijk aan banden gelegd. Zo kunnen mensen kunnen letterlijk zien dat dit beleid wérkt.”

Dit artikel verscheen in oktober 2017 in een thema-magazine van Publiek Denken, een netwerkplatform voor professionals werkzaam in de publieke sector. Leon van de Moosdijk is tegenwoordig raadslid namens Wij Zijn Someren | VVD in de gemeente Someren.