Private toetsing eerst voor eenvoudige bouwwerken

Gemeenten gaan het toetsen van bouwplannen stap voor stap uit handen geven aan de markt. Als eerste geldt dat voor bouw en verbouw van woningen, kleine flats en eenvoudige bedrijfsgebouwen, tachtig procent van alle bouwwerken. In een later stadium volgen bibliotheken, gemeentehuizen en hoge flats. Uiteindelijk geldt het stelsel ook voor zeer complexe bouwwerken, zoals een metrostation, ziekenhuis of voetbalstadion. Gemeenten en provincies houden de mogelijkheid om in te grijpen als zij vermoeden dat er iets mis is.

Niet wachten op Omgevingswet

Dat meldde minister Stef Blok (Wonen) onlangs in een brief aan de Tweede Kamer over het nieuwe stelsel voor kwaliteitsborging in de bouw. Zijn conceptvoorstel voor de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen bevindt zich nu in de consultatiefase en wordt later dit jaar aan de Tweede Kamer aangeboden. Een ingangsdatum is nog niet genoemd, maar Blok wil niet wachten tot de Omgevingswet in 2018 in werking treedt; hij wil nu vast de benodigde wetten aanpassen die straks opgaan in de Omgevingswet.

Nieuwe publieke toetsingsorganisatie

Publiek toezicht blijft een belangrijk element in het nieuwe stelsel, stelt Blok. Maar private partijen krijgen een grote rol bij het toetsen van bouwplannen en toezicht houden tijdens de bouw. De instrumenten daarvoor moeten marktpartijen zelf gaan ontwikkelen. Een nieuw op te richten publieke toetsingsorganisatie gaat beoordelen welke instrumenten worden opgenomen in een landelijk register. De instelling die het instrument heeft ontwikkeld, beoordeelt welke marktpartijen ermee mogen gaan werken. In het register staat ook welke bedrijven bevoegd zijn om de private toetsing uit te voeren.

Gemeentelijk toezicht nu beperkt

Nu nog toetsen gemeenten zelf de bouwplannen die binnen komen en houden zij toezicht tijdens de bouw. De bouwplantoets vóór de bouw, garandeert echter niet dat het bouwwerk na uitvoering ook daadwerkelijk aan de eisen voldoet. Vaak worden plannen gedurende de bouw nog aangepast. Bovendien beperkt het gemeentelijke toezicht zich veelal tot constructieve veiligheid en brandveiligheid, stelt Blok in de Memorie van Toelichting. Daardoor wijken de uiteindelijke bouwkwaliteit en gebouwprestaties vaak af van het bouwplan dat de gemeente vooraf had beoordeeld. Het gaan dan vooral om zaken die voor de particuliere en zakelijke consumenten nauwelijks zijn te controleren, zoals energieprestaties, de deugdelijke werking van installaties, het wegwerken van minder grote bouwtechnische fouten en de afwerking.

Verantwoordelijkheid markt

Op dat punt krijgt de marktsector in de bouw nu de verantwoordelijkheid en daarmee ook de aansprakelijkheid. In het nieuwe stelsel toetsen gemeenten of het bouwwerk voldoet aan ruimtelijke ordening en welstand. Voor de bouwtechnische kwaliteit kijken zij alleen nog of gebruik wordt gemaakt van een goedgekeurd instrument voor kwaliteitsborging dat past bij het type bouwwerk en of het gekozen bouwbedrijf bevoegd is om met dat instrument te werken. Als dat het geval is, kan de gemeente een omgevingsvergunning afgeven.

Toezicht tijdens de bouw

Het toezicht tijdens de bouw en de keuring bij oplevering van het bouwwerk komt ook in handen van private partijen. Zodra het bouwwerk klaar is moet de vergunninghouder bij het bevoegd gezag een verklaring inleveren, waarin de kwaliteitsborger heeft vastgesteld dat het bouwwerk voldoet aan de wettelijke voorschriften. Als de gemeente op dat moment vermoedt dat er iets mis is, kan zij de vergunninghouder vragen om met meer informatie te komen om aan te tonen dat alles in orde is, voordat het gebouw in gebruik mag worden genomen.

300 miljoen bespaard

Het nieuwe stelsel geeft duidelijkheid over wie verantwoordelijk is voor de bouwkwaliteit: de bouwer. Dat moet een hoop discussie voorkomen, wanneer achteraf iets mis blijkt met een bouwwerk. Een ander voordeel is dat bouwers niet meer hoeven te wachten op goedkeuring van de gemeente. Ze kunnen daardoor sneller en efficiënter werken. Blok verwacht dat daarmee structureel 300 miljoen euro wordt bespaard.

Risicovolle bouwwerken

Toezicht op bestaande bouwwerken blijft wel een taak van het bevoegd gezag. En voor risicovolle bouwwerken blijft ook een gebruiksmelding of een gebruiksvergunning verplicht. Deze geven het bevoegd gezag de mogelijkheid om in te grijpen als dat nodig is, stelt Blok. Het nieuwe stelsel bevat ook afspraken en wetswijzigingen die de positie versterken van de ‘bouwconsument’. Zo zijn zij beter beschermd tegen verborgen gebreken – de aannemer is aansprakelijk voor gebreken die bij oplevering niet zijn ontdekt - en faillissement van de bouwer gaandeweg het bouwtraject.