Totaaloplossing voor tunnelverlichting A4: maximaal veilig én duurzaam

Met de verlichting van de Ketheltunnel, onderdeel van de nieuwe A4 snelweg tussen Delft en Schiedam, heeft Philips de lat voor veilige en duurzame tunnelverlichting opnieuw hoger gelegd. De verlichtingsinstallatie van de tunnel voldoet niet alleen aan de hoge eisen van de nieuwe landelijke tunnelstandaard (LTS) 1.2, maar komt ook tegemoet aan de wens om tunnel én toegangswegen onzichtbaar in het landschap te integreren.

"Het ontbrekende stukje A4 tussen Delft en Schiedam." Hoe eenvoudig het ook klinkt, deze rijksweg kwam er niet zomaar. Tientallen jaren hebben milieu- en lokale organisaties geprobeerd te voorkomen dat het natuur- en poldergebied van Midden-Delfland werd doorsneden door een drukke rijksweg. Met een weg van 7 kilometer die knap in het landschap is ingepast lijken voor- en tegenstanders elkaar nu gevonden hebben. Nadat de automobilist eerst een deels verdiept stuk weg van 2,5 kilometer en daarna een verdiept gedeelte van 1,5 kilometer heeft afgelegd, rijdt hij de 2 kilometer lange Ketheltunnel in... en weer uit richting knooppunt Kethelplein. Is de weg naar de tunnel vanaf het maaiveld nog redelijk zichtbaar, de tunnel zelf is vrijwel onzichtbaar. Die is op gelijke hoogte met het maaiveld gebouwd en gaat dankzij taluds over de tunnelconstructie mooi op in het omringende landschap.

Tunneltechniek

"Voor ons was dit een van de grootste projecten in ons bestaan", zegt Frans van den Blink, verantwoordelijk projectmanager van Bouwbedrijf Heijmans niet zonder trots. "Ik kijk er met een goed gevoel op terug en dat heeft zeker ook te maken met de verlichtingsinstallatie." Heijmans, dat deel uitmaakt van het voor dit project opgerichte consortium A4ALL waarin ook Boskalis en VolkerWessels plaatnemen, koos Philips als partner voor de verlichting. "De belangrijkste reden daarvoor is hun know how op het gebied van verlichting en de visie op tunneltechniek", legt hij uit. "Bovendien wilden we niet voor verrassingen komen staan. Bij een dergelijk complex project gaat er altijd wel ergens iets mis. Het blijft nu eenmaal mensenwerk. Maar juist dan komt het er op aan dat je het snel en goed oplost. En die ervaring hebben we al jaren met Philips: je weet dat het goed komt. Zo ook bij dit project."

100% LED

"Wat deze tunnel speciaal maakt is dat we een 100% LED-verlichtingsoplossing hebben gerealiseerd", zegt Van den Blink. "Rijkswaterstaat ging uit van een oplossing met 90% energiezuinige LED-verlichting, aangevuld met conventionele verlichting met hoge vermogens. Uiteindelijk hebben we de volledige tunnelverlichting in LED kunnen uitvoeren dankzij Philips FlowStar puntverlichting in plaats van standaard lijnverlichting." FlowStar biedt daarnaast meer voordelen. De armatuur heeft een hoogte van slechts 6,5 cm waardoor minder montageruimte nodig is. Dit maakt het mogelijk om puntverlichting in één rij aan te leggen met de verdeeldozen in één rij geïntegreerd. Bovendien hoeft er vanwege de lange levensduur vrijwel geen onderhoud aan de tunnel gepleegd te worden, wat de beschikbaarheid van de tunnel ten goede komt. Of zoals Rijkswaterstaat het noemt: minder 'voertuigverliesuren'.

De FlowStar puntverlichting in de Ketheltunnel is afgestemd op twee zones: de ingangszone en de centrale zone van de tunnel. Om overdag de overgang van licht naar donker zo zacht mogelijk te maken heeft de ingangszone een hoog lichtniveau. Na de gewenning (oogadaptatie) neemt de tunnelverlichting het over met een lager lichtniveau in de centrale zone van 40% ten opzichte van de ingangszone. Het witte licht is daarbij prettig voor de ogen en geeft een optimale kleurherkenning, wat belangrijk is voor de sociale veiligheid.

Integrale aanpak

Maar Philips leverde meer dan alleen goede LED-verlichting: een totaaloplossing waarin veiligheid en beschikbaarheid de boventoon voeren. Zo kan elke armatuur individueel worden aangestuurd. De tunneloperator kan vanaf zijn werkplek daardoor in real time zien wat de status is van de lichtbronnen is en meteen actie nemen als dit nodig is. Daarnaast bestaat elke zone uit een aantal secties, zodat bij uitval niet de hele zone uitvalt.

"Na de Salland-Twentetunnel in Nijverdal is dit de eerste grote tunnel die voldoet aan de nieuwe landelijke tunnelstandaard", zegt Arjan Tromp, technisch manager technische installaties van Rijkswaterstaat. "Het belangrijkste verschil met vroeger is dat we minder technische eisen, maar voornamelijk functionele eisen stellen. Zo hebben we gevraagd om één bedienings, besturings- en bewakingssysteem dat ervoor zorgt dat alle individuele functies in de tunnel op de juiste manier samenwerken. De verlichting is één van deze zogenaamde functievervullers. We hebben zo geborgd dat bij calamiteiten met één druk op de knop meteen de juiste installaties worden aangestuurd."

Geen lichtvervuiling

Buiten de tunnel doet de LED-verlichting opnieuw van zich spreken. Als extra architecturaal accent is de tunnelmond, die omkranst is met bosschages, aangelicht met LED wat het binnenrijden extra prettig maakt. De verdiepte toegangswegen aan weerszijden van de tunnel worden aangelicht door Iridium 2-armaturen. Deze armaturen zijn op palen van 4,5 meter geïnstalleerd op gelijke hoogte met het maaiveld. De hoek van de armaturen is zodanig ontworpen dat alleen de weg wordt aangelicht en er 'naar boven' geen lichtvervuiling optreedt. Bij avond en nacht is deze straatverlichting dus vanaf het maaiveld niet te zien.

Tromp is net als Van den Blink zeer tevreden over de verlichtingsinstallatie van Philips. Hij geeft toe dat er tijdens de bouw best spannende momenten waren over het tijdig gereedkomen van het project. "Gelukkig heb ik me over de verlichting nooit zorgen hoeven te maken."