Stuur als gemeente slim met beleid op circulair bouwen

We staan in Nederland voor een grote bouwopgave. We kunnen het ons niet permitteren om dit te doen met grondstoffen die ons milieu aantasten en veel CO₂ uitstoten. Maar hoe stuur je als gemeente op circulair bouwen als je zelf geen grondbezit hebt en dus afhankelijk bent van marktpartijen? 

De doelstelling is nogal abstract, maar laat niets aan de verbeelding over: in 2030 moet het primaire grondstofverbruik in Nederland 50 procent gedaald zijn. Dit geldt ook voor de bouw, momenteel een van de grootste CO2-uitstoters. Gemeenten hebben hierin een grote verantwoordelijkheid.

Het leek in eerste instantie mogelijk om met de Omgevingswet bovenwettelijke eisen te stellen aan circulair bouwen. Hoogstwaarschijnlijk worden de maatwerkvoorschriften die dit mogelijk maken geschrapt. Dit betekent dat je als gemeente beperkt bent in de sturingsmogelijkheden en dat de landelijke overheid meer gaat reguleren. Maar met een aantal interventies en onderlinge afspraken kun je als gemeente toch sturen op circulair bouwen als je geen grondpositie hebt. 

Start met een visie op circulair bouwen

Voordat je met verschillende instrumenten aan de slag gaat, vraagt circulair bouwen wel om een visie. Die visie leg je bij voorkeur zo expliciet mogelijk vast in je Omgevingsvisie. Zo creëer je een haakje voor de uitwerking van circulariteit in het latere omgevingsprogramma en het omgevingsplan met regels om te sturen op circulair bouwen.  

In het omgevingsprogramma beschrijf je welke maatregelen je als gemeente inzet om de ambities in de omgevingsvisie uit te voeren. Bijvoorbeeld de maatregelen om een lagere milieu-impact in bouwprojecten te bereiken. Instrumenten waarmee je hierop kunt sturen zijn bijvoorbeeld prestatieafspraken met woningcorporaties, convenanten met ontwikkelaars en de bouwsector waarin bijvoorbeeld concrete doelstellingen staan voor het toepassen van biobased of hergebruikte materialen. Voorwaarde is dat sprake moet zijn van overeenkomsten op basis van gelijkwaardigheid tussen partijen. 

Stel circulaire regels op voor circulair bouwen

Daarnaast kunnen gemeenten regels voor circulair bouwen opnemen in het omgevingsplan voor zaken die niet geregeld zijn in het bouwbesluit. Zoals materiaalpaspoorten of het uiterlijk van gebouwen waarmee gestuurd kan worden op een natuurlijke uitstraling met biobased materialen. Als gemeente zonder grondbezit moet je dus op een creatieve manier en met beleid sturen op circulair bouwen. Daarmee bereik je meer dan met alleen stimuleren en verleiden.  

Kompas circulaire gebiedsontwikkeling

Ben je benieuwd wat er nog meer mogelijk is? Hier ontwikkelden wij het Kompas circulaire gebiedsontwikkeling voor.