Verduurzaming rijksgronden blijkt juridisch moeilijk

Het Rijksvastgoedbedrijf heeft beperkte mogelijkheden om de eigen gronden in te zetten voor multifunctionele doelen, zoals de energietransitie en woningbouw, en het verbeteren van de biodiversiteit en bodemkwaliteit. Veel van de gronden worden met langdurige contracten verpacht aan agrariërs. Dat schrijft staatssecretaris Knops (BZK) aan de Tweede Kamer.

Grond

Volgens Knops kan het Rijksvastgoedbedrijf een actievere rol spelen in de grotere ruimtelijke opgaven als woningbouw en de energietransitie, maar ook in de stikstofproblematiek, het behoud van biodiversiteit en bodemkwaliteit. Het Rijk bezit immers een aanzienlijke hoeveelheid grond en gebouwen, die voor diverse maatschappelijke opgaven kunnen worden ingezet. Het kabinet gaat daarom verkennen of een meer actief grondbeleid noodzakelijk is en of er bijvoorbeeld een apart Rijksontwikkelbedrijf kan worden opgericht. ‘Op die manier kan het Rijk in de komende regeerperiode(n) met actief grondbeleid structureler bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke opgaven,’ schrijft Knops.

Bepalen

Maar de staatssecretaris waarschuwt dat het rijk niet vrijelijk kan bepalen op welke manier haar gronden, in totaal zo’n 41.000 hectare, worden beheerd. Het Rijksvastgoedbedrijf wil dat agrariërs op rijksgronden regelmatig de fysieke, biologische en chemische bodemgesteldheid laten onderzoeken, en hun bedrijfsvoering aanpassen aan de resultaten. Tegelijktijdig erkent Knops dat het afdwingen van milieuvriendelijke grondbewerking moeilijk is.  

Roundup

Een voorbeeld daarvan is het gebruik van het bestrijdingsmiddel glyfosaat (Roundup). Het gebruik van dit middel in de landbouw ligt al jarenlang onder vuur, omdat het schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid en de biodiversiteit. Het rijk wil bij nieuwe pachtcontracten daarom vaker de eis stellen dat het om biologische bedrijven gaat, die geen glyfosaat gebruiken. Maar het rijk kan dat alleen doen bij de gronden waar geliberaliseerde pachtcontracten gelden. Maar dat is maar 10% van het totale grondbezit. In 90% van de gevallen gaat het om reguliere pachtcontracten die vaak levenslang gelden, en daar staat het rijk machteloos.  ‘Het is op basis van geldend recht niet mogelijk om lopende pachtcontracten open te breken en daaraan eenzijdig andere voorwaarden te verbinden, zoals het verbieden van het gebruik van glyfosaathoudende middelen.’