Verantwoording waterschappen: op koers met besparing

Waterschappen investeren flink in klimaatmaatregelen en hoogwaterbescherming én liggen op koers met de kostenbesparing die waterbeheerders en drinkwaterbedrijven hebben afgesproken. Inwoners waren afgelopen jaar minder kwijt en watergebruik en -beheer. Dat blijkt uit de voortgangsrapportage over de uitvoering van het waterbeleid, de ‘Staat van Ons Water 2015’. Voorzitter Hans Oosters van de Unie van Waterschappen licht toe.

Op de site staatvanonswater.nl zijn de prestaties voor een breed publiek toegankelijk, met aansprekende infographics en voorbeeldprojecten. Een voorbeeld voor andere sectoren?

‘Ja, het is mooi he? Wij zijn er zelf ook blij mee.  In het Bestuursakkoord water is afgesproken dat we rapporteren over het waterbeleid aan de Tweede Kamer. Dat kun je in een saai en dik rapport doen, maar wij hebben ervoor gekozen om onze prestaties inzichtelijk en aantrekkelijk te presenteren. Daarmee leggen we gelijk verantwoording af aan de samenleving.’

Uit de rapportage blijkt dat de watertoets (waarmee overheden kijken wat het effect van ruimtelijke plannen op de waterhuishouding is, red.) serieus wordt genomen en dat adviezen van het waterschap in 80 tot 90 procent van de gevallen wordt opgevolgd. Toch kan het nog beter: waterschappen werden bij 61 procent van de bestemmingsplannen en 41 procent van de visies tijdig betrokken.

‘We zijn op de goede weg, maar we zijn er inderdaad nog niet. Je zou willen dat in alle ruimtelijke plannen en visies water vooraf als integraal aspect is meegenomen. Ervaring leert dat je achteraf problemen moet oplossen wanneer je dat niet doet. Zo moeten we nu alsnog ruimte bieden aan waterberging in stedelijke gebieden die onvoldoende opvangcapaciteit hebben bij hevige regenval. En dijkversterking kunnen we in dichtbebouwd gebied alleen nog tegen een hoge prijs uitvoeren. Plannenmakers erkennen inmiddels dat je water integraal moet meenemen, maar helaas is het nog geen automatisme.’

Voor waterschappen is de watertoets een belangrijk instrument. Toch wordt die vooralsnog niet verplicht opgenomen in de nieuwe Omgevingswet. Gaat u daar nog voor lobbyen?

‘In de integrale context van de Omgevingswet is het nog meer van belang om water vooraan mee te nemen in omgevingsvisies en –plannen. Wij zeggen: als je dat zo belangrijk vindt, stel de watertoets dan gewoon verplicht. Maar daar kiest de minister niet voor. Wel is er een overlegplicht, een second best oplossing wat ons betreft. In de Amvb wordt dit verder uitgewerkt; wij gaan zeker kijken of er in de Tweede Kamer politieke steun is voor een verplichte watertoets. In elk geval proberen wij de watertoets nu al een zeer levend instrument te maken, waar eigenlijk niemand omheen kan. Met VNG en IPO maken we afspraken over wat de staande praktijk is als je met plan- en visievorming begint.’

Financieel is de watersector goed op weg?

‘Zeker. Waterbeheerders en drinkwaterbedrijven hebben in 2015 ruim 7 miljard euro aan kosten gemaakt aan waterveiligheid en aan voldoende en schoon water. De doelstelling om in 2020 750 miljoen euro bespaard te hebben op de jaarlijkse kosten, gaan we halen met elkaar. Dat komt doordat we gezamenlijk – waterschappen, gemeenten en drinkwaterbedrijven – kijken waar we moeten investeren om efficiënter te kunnen werken. Mede daardoor zijn de waterschappen er het afgelopen jaar in geslaagd om de waterschapslasten voor burgers met niet meer dan de inflatie te laten stijgen. Wat op zich een goede prestatie is, aangezien ondertussen onze activiteiten met betrekking tot de klimaatopgave toenemen. En ook de bijdrage van de waterschappen aan hoogwaterbescherming zit erin verdisconteerd.’

De watersector exporteert veel kennis, profiteren de waterschappen daarvan?

‘Wij verdienen er niet of nauwelijks aan, dat past ook niet bij onze rol als overheid; wij bieden onze kennis en ervaring over het algemeen pro deo aan in andere landen. Maar wij zijn wel wegbereider, samen met rijkswaterstaat, voor Nederlandse bedrijven die hun expertise daar kunnen inzetten. Waar wij als waterschappen wel zelf de unieke leverancier van zijn, is governancekennis: hoe richt je het waterbeheer in een land in en hoe zorg je voor voldoende middelen om waterproblemen aan te pakken? Mijn eigen waterschap (hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, red.) heeft een mooi project in Semarang, een grote stad op Midden-Java. In een wijk die twee keer per dag deels door vloed wordt overspoeld, hielpen wij met het instellen van een polderbestuur. Vertegenwoordigers uit de wijk nemen daarin deel en hebben toestemming van het stadsbestuur om geld te innen en onderhoud te plegen. Daar ben ik wel trots op.’