Veiligheidssituatie in chemie ‘gevaarlijk en onwenselijk’

Negen van de tien chemische bedrijven hebben zich tussen 2006 en 2017 niet aan de veiligheidsregels gehouden. Bijna vijfhonderd bedrijven chemische bedrijven gingen in totaal 7000 keer in de fout. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit in Amsterdam. Reden voor CU-Kamerlid Carla Dik-Faber om de staatssecretaris te vragen hoe zij die veiligheidscultuur wil gaan verbeteren.

Noitoire veelplegers
Vorige week maakte NRC Handelsblad bekend dat negen van de tien chemische bedrijven zich niet aan veiligheidsregels hebben gehouden tussen 2006 en 2017. Criminologen van de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam onderzochten 494 chemische bedrijven die door de overheid ‘majeure risicobedrijven’ worden genoemd. Het onderzoek verschijnt later dit jaar. Ruim een derde van de onderzochte bedrijven bevindt zich in Zuid-Holland en Zeeland (177). De rest is gevestigd in Noord-Brabant (80) en Limburg (50). 7 procent van de bedrijven overtreedt stelselmatig de regels en heeft meer dan veertig overtredingen gemaakt. Deze ‘notoire veelplegers’ nemen een kwart van de overtredingen voor hun rekening, terwijl slechts een op de tien controles bij hen plaatsvindt. 

Kleine nalatigheid, grote gevolgen
De bedrijven variëren in grootte: van multinationals als AkzoNobel en Shell tot kleine ondernemingen die opslag van giftige stoffen regelen. Ook de overtredingen variëren: van papierwerk of protocollen die niet op orde zijn tot verouderde machines, slechte brandbeveiliging en achterstallig onderhoud aan machines, waardoor giftige gassen kunnen weglekken. Arjan Blokland, hoogleraar criminologie aan Universiteit Leiden, stelt in NRC dat de ernst van de fout geen verband houdt met de ernst van de gevolgen: ‘Een kleine nalatigheid kan zeer grote gevolgen hebben.’ De brand bij ChemiePack, de explosie bij Shell Moerdijk in 2014 of de misstanden bij Odfjell in 2012 zijn daar voorbeelden van. Mede-onderzoeker Wim Huisman zei tegen EenVandaag dat er sindsdien wel verbeteringen zijn doorgevoerd. ‘Maar tegelijkertijd heeft bijna elk bedrijf in die tien jaar wel een overtreding begaan.’

Bij 40 procent geen overtreding in 2018
Tegenover EenVandaag reageerde de chemische sector op het nieuws door een overheidsrapport over 2018 aan te halen. De Vereniging Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) stelt dat in het afgelopen jaar bij ruim 40 procent van de chemische bedrijven met hoog risico géén overtreding is geconstateerd. Chemische bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken vallen onder het Besluit risico's zware ongevallen (Brzo) en moeten er alles aan doen om de veiligheid van werknemers en omgeving te waarborgen. De bedrijven krijgen minstens één keer per jaar controle van de Inspectie, de brandweer of handhavers van de gemeente of de provincie.

Risicogericht werken
Handhavende diensten willen tegenwoordig risicogericht werken, zegt Huisman tegen EenVandaag. ‘De stempels 'veilig' of 'niet zo veilig' blijven daarbij soms langer bestaan dan dat de werkelijke situatie is.’Onderzoek uit 2014 van de Technische Universiteit Delft toonde aan dat chemische bedrijven soms ‘calculerend’ te werk gaan, schrijft NRC Handelsblad. Regels worden bewust overtreden om kosten te vermijden. Ook werken deze bedrijven niet mee aan controles. Kenmerkend, volgens het onderzoek, ‘is het streven naar winst en berekenend gedrag als motieven voor regelovertreding’. Het risico voor werknemers en de omgeving worden op de koop toegenomen, schrijft NRC.

'Gevaarlijk' en 'onwenselijk'
‘Erkent u dat in de chemische sector ook kleine overtredingen grote rampen tot gevolg kunnen hebben en dat deze situatie daarom gevaarlijk en onwenselijk is?’, vraagt CU-Kamerlid Carla-Dik Faber aan staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Milieu. Ze wil weten of de staatssecretaris een verklaring heeft voor het feit dat de kleine groep ‘veelplegers’ zo vaak in de fout gaat en wil weten of handhavende partijen wel voldoende wettelijke handvatten hebben om dit soort situaties aan te pakken en of ze inderdaad ‘risicogericht' werken. Verder wil ze weten wat Van Veldhoven doet om de veiligheidscultuur bij chemische bedrijven te bevorderen en of ze het eens is met Huisman dat daar regelmatig zou moeten worden gekeken naar de veiligheidssituatie. Ze wijst er verder fijntjes op dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in 2017 rapporteerde dat het toezicht op de veiligheid in de chemische sector nog niet op orde is.