Valkenswaard zet turbo kavelruil op de kaart

Valkenswaard heeft een nieuwe draai gegeven aan het oude ruimtelijke instrument van kavelruil. Op vrijwillige basis zorgden 27 landbezitters binnen zes maanden tijd voor een herschikking van 150 hectare landbouwgrond. En daarmee voor kostenbesparing, behoud van landschap en meer verkeersveiligheid. Op dertig andere plekken in Nederland krijgt het project een vervolg.

Verkavelen in onmin geraakt

Het instrument van verkavelen is de afgelopen 20 jaar in onmin geraakt bij agrariërs. Het proces duurt vaak lang, kent hoge kosten en grondeigenaren vinden dat ze te weinig regie hebben. Daardoor keerde de versnippering terug, met nadelige gevolgen voor alle betrokkenen. Kleinere percelen en meer kilometers met zware landbouwvoertuigen betekenen een lager inkomen voor de ondernemer, onveilige verkeerssituaties en toenemende kosten voor het onderhoud van de wegen.

Ondernemers maken zelf ruilplan

Dienst Landelijk Gebied (DLG), Land en Tuinbouw Organisatie (LTO) en het Kadaster ontwikkelden een nieuwe methode, ‘Verkavelen voor Groei’. Het uitgangspunt daarbij is dat ondernemers zelf gezamenlijk een ruilplan maken. Ze kregen daarbij hulp van DLG en Kadaster. ‘Nieuwe software maakt het mogelijk om snel en efficiënt de interactieve groepsprocessen te ondersteunen’, legt DLG-woordvoerster Mariske Hajer uit. Het proces verliep mede daardoor veel sneller. ‘De traditionele vrijwillige kavelruil duurt zo'n anderhalf à 2 jaar en de traditionele wettelijke kavelruil zo'n 4 à 5 jaar. Terwijl de kavelruil in Valkenswaard slechts zes maanden in beslag nam.’

Vrijheid durven geven

De gemeente Valkenswaard bracht als deelnemer haar pachtgronden in om het ruilen makkelijker te maken en heeft gezorgd voor alle ruilingen van reguliere pacht. De Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) adviseerde bij de inzet van vertrouwensmensen in het gebied, zoals een kavelruilcoördinator. Wethouder Egbert Buiter van Valkenswaard onderstreept het belang van de regie bij ondernemers neerleggen. ‘Je hebt bereidwillige mensen nodig, die bereid zijn hun nek uit te steken en een gemeentebestuur dat mensen de vrijheid durft te geven.’

Goed voor het landschap

De turbo kavelruil levert alle partijen voordeel op. Allereerst de boeren. De verbeterde verkaveling zorgt voor een efficiëntere bedrijfsvoering en daarmee een kostenbesparing van 200 à 300 euro per hectare per jaar, volgens de gemeente. Ook de verkeersveiligheid verbeterde. En door  met duidelijke spelregels te werken, zijn er nu nauwelijks inrichtingswerkzaamheden waardoor het landschap wordt behouden.

Pilot nu landelijk toegepast

De kavelruil Valkenswaard heeft gefungeerd als pilot project voordat het systeem landelijk wordt toegepast. Voor 2013 staan landelijk zo'n 30 projecten van Verkavelen voor Groei op de planning, vooral in Gelderland en Overijssel, meldt DLG. Ook Valkenswaard wil nog een tweede gebied op deze manier herverkavelen.