Tijdelijke leidraad tegen retailzeperds gemeenten

Sinds het Europese Hof van Justitie begin 2018 uitsprak dat detailhandel als dienst moet worden beschouwd, staan veel gemeentelijke bestemmingsplannen onder druk. Een tijdelijke dienstenrichtlijn moet mogelijke schade voor gemeenten beperken. 

Bristol-Appingedam
De ‘Risico-inventarisatie Dienstenrichtlijn’ is een rechtstreeks gevolg van de uitspraak die de Raad van State in navolging van het Europees Hof juni 2018 deed in de zaak die schoenenketen Bristol aanspande tegen Appingedam. De Groningse krimpgemeente wilde de vestiging van Bristol slechts toestaan in het stadscentrum; niet op het in een buitenwijk gelegen Woonplein, dat de gemeente uitsluitend wilde reserveren voor ‘volumineuze detailhandel’. Volgens de RvS moest Appingedam echter de effectiviteit van de door haar gehanteerde brancheringsmaatregel eerst beter onderbouwen.

Gevolgen tussenuitspraak
Diverse andere gemeenten kregen inmiddels met de gevolgen van de tussenuitspraak van de RvS te maken. ‘Denk daarbij aan supermarktontwikkelingen op bijvoorbeeld een Intratuinlocatie, solitair in het buitengebied of op een bedrijventerrein waar alleen volumineuze detailhandel is toegestaan’, geeft adviseur ruimtelijk omgevingsrecht Ruud Louwes van Rho Adviseurs aan. Volgens hem zal de tijdelijke richtlijn, waar zijn bureau aan meeschreef, gemeenten op dit punt verder helpen.   

Drie criteria
In de Europese Dienstenrichtlijn staan drie criteria vermeld op grond waarvan gemeenten als Appingedam in sommige gevallen toch een vestigingsbeperking mogen doorvoeren. Die mag niet discriminerend zijn voor bedrijven uit andere landen en moet een dwingende noodzaak hebben (bijvoorbeeld, zoals in Appingedam, om de leefbaarheid in het centrum te verbeteren). De derde reden is in de praktijk het lastigste obstakel voor gemeenten: de maatregel moet evenredig zijn, dus niet verder gaan dan nodig is.

Uitspraak Raad van State

Of de naderhand ingediende, uitgebreidere motivatie van de gemeente Appingedam overeind blijft, wordt in de loop van deze zomer duidelijk als de Raad van State zich voor de laatste keer over de kwestie uitspreekt. In september kunnen gemeenten ook de landelijke handreiking Dienstenrichtlijn tegemoet zien, opgesteld door de Retailagenda samen met de ministeries van Binnenlandse Zaken, Economische Zaken, het Interprovinciaal Overleg en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Maar veel gemeenten kunnen, bijvoorbeeld vanwege concrete plannen van retailers, zo lang niet wachten. Daarom is nu in een tijdelijke leidraad voorzien. 

Maas in het net
De leidraad is een soort scan die die in kaart brengt of een gemeente op dit moment risico loopt met de huidige bestemmingsplannen. En wat daar vervolgens aan te doen is. Wanneer een vestigingsbeperking door de Europese Dienstenrichtlijn toch vervalt, kan de gemeente via een voorbereidingsbesluit de maas in het net alsnog repareren. ‘Hiermee creëert u extra tijd om het beleid en het bestemmingsplan aan te passen en worden ongewenste ontwikkelingen in die periode voorkomen.’