‘Restwarmte is het nieuwe gas’

Stadsverwarming is een oude manier om woningen warm te krijgen. Ging dat vroeger met kolen en gas, moderne warmtenetten bieden uitgelezen kansen om de grootschalige leidingstelsels te verduurzamen.

Warm water
In Nijmegen worden in het plan de Waalsprong begin volgend jaar 14 duizend woningen van warmte worden voorzien met behulp van een simpel stelsel van buizen met warm water. De warmte is afkomstig van de afvalverbrandingsinstallatie, tegenwoordig afval-energiecentrale, in Weurt. Op termijn voorziet Nijmegen in een uitbreiding van het net in de richting van de campus van de Radboud Universiteit, waarbij oudere huizen uit de omliggende wijken worden aangesloten.

Niet duurzaam
‘Je kan zeggen dat de warmte van een afvalverbrandingsinstallatie als ARN die in Weurt het warmtenet gaat voeden niet honderd procent duurzaam is’, zegt wethouder Harriët Tiemens (GroenLinks). ‘Maar voorlopig zal er afval zijn waarvan altijd een deel moet worden verbrand. En dan is het beter om met die warmte duizenden woningen te verwarmen dan het klimaat op te warmen.’

Overtollige warmte
In Nederland gaat jaarlijks een vermogen van 2000 MW de lucht in of belandt als warm koelwater in de rivier. Het is allemaal nu nog overtollige warmte van grote bedrijven en installaties als die van ARN, elektriciteitscentrales en veel petrochemische bedrijven. De totale energetische waarde van deze restwarmte bedraagt 2000 MW. Dat komt overeen met twee kolencentrales.

Doodzonde.
De warmte kan worden benut in warmtenetten als die in Nijmegen. Niet de behoefte aan elektriciteit maar warmte vormt de grootste energiepost in Nederland. Veertig procent van de energievraag is nodig voor verwarming, slechts een kwart gaat op aan stroom.

Blokverwarming
Warmtenetten bieden daarom soelaas, getuige de ongeveer vijftien grootschalige warmtenetten in onder meer Amsterdam, Rotterdam, Purmerend, Almere, Tilburg en Breda. Daarnaast zijn er nog zo’n 300 kleinere netten, die in totaal 350 duizend huishoudens van warmte voorzien. Ten slotte kennen 500 duizend Nederlandse huishoudens blokverwarming. Daar zorgt een grote gasgestookte ketel in maximaal drie portiekflatblokken (maximaal 300 huishoudens per ketel) voor warmte. Die blokken kunnen na afschrijving van de gasgestookte ketels gemakkelijk op een grootschalig warmtenet worden aangesloten. In Purmerend draait het warmtenet op houtsnippers van Staatsbosbeheer.

Warmteweg
Deze week rondt Rotterdam samen met Eneco een tweede grootschalig warmtenet, de ‘Leiding over Noord’ af, waarin de warmte van afvalenergiecentrale AVR via een 16,8 kilometer lange pijp liefst 95 duizend Rotterdamse woningequivalenten van warmte voorziet. ‘Onderweg’ worden Schiedam en Vlaardingen in de toekomst vermoedelijk aangesloten. Rotterdam had met NUON al een warmtenet met een capaciteit voor 50 duizend woningen op de Zuidoever, ‘de Nieuwe Warmteweg’.

Warmterotonde
Maar Rotterdam wil meer. Eveneens deze week ondertekent de stad een bestuurlijke opdracht om nog veel meer restwarmte van bijvoorbeeld de petrochemische industrie in het havengebied en van twee kolencentrales op de Maasvlakte te benutten. In samenwerking met onder meer het Havenbedrijf en de provincie Zuid-Holland wordt onderzocht of een heuse ‘warmterotonde’ op weg naar de duizend hectare kassen in het Westland in 2020 ook 350 duizend woningen in Den Haag en Delft van warmte kan voorzien. De aanleg daarvan en van de rest van de rotonde kost wel een paar centen, 4,3 miljard euro. Volgens een studie van CE Delft zou het tijdens de levensduur van het net, geschat op vijftig jaar echter 6,3 miljard euro aan baten opleveren.

Nutsbedrijf
In Nijmegen is een PPS-constructie opgericht waarin NUON en Alliander liefst honderd miljoen euro in het warmtenet investeren. Nijmegen financiert op afstand mee in de ‘onrendabele top’. Ook wethouder Tiemens ziet de kentering. ‘Gemeentelijke overheden gaan weer meer hun verantwoordelijkheid nemen als nutsbedrijf. Er ontstaat een slinger terug van de multinationale energiebedrijven naar lokale energiebedrijven.’

Lokale energiecorporaties
Het sluit ook mooi aan op de onstuitbare opmars van lokale energiecoöperaties van bewoners die vaak in samenwerking met en met steun van de gemeente zonnepanelen aanbrengen of een windmolen exploiteren. ‘De gemeente Purmerend gaat ook snoeihout leveren voor het warmtenet’, zegt warmtenetdirecteur Gijs de Man. ‘Het is niet uitgesloten dat er op een gegeven moment op de gemeentelijke milieustraten ook faciliteiten komen waar burgers het houtige snoeiafval uit hun tuinen kunnen brengen. Dat is een mooie kringloop’