Provinciale instrumenten aanpak leegstand onder de loep

Provincies willen zeker weten dat zij in de nieuwe Omgevingswet goede mogelijkheden houden om in te grijpen als gemeenten overtollige winkel- en kantorenmeters in hun bestemmingsplannen laten staan. De manier waarop Utrecht kantorenleegstand te lijf gaat, dient als lichtend voorbeeld.

Werkteam met ministeries

Dat meldt de Friese gedeputeerde Sander de Rouwe (CDA), portefeuillehouder Retail van het Interprovinciaal Overleg (IPO). De provincies buigen zich over de Utrechtse aanpak in een werkteam, samen met de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu, juristen en de retailsector. Bart Krol, de Utrechtse gedeputeerde onder wiens leiding de provincie overtollige kantoormeters gaat schrappen, is door De Rouwe gevraagd om mee te denken.  

Plannen schrappen

Krol kondigde vorig jaar aan dat zijn provincie harde plancapaciteit gaat schrappen uit de gemeentelijke bestemmingsplannen. In de plannen zijn veel meer meters ingetekend dan waar volgens onderzoek behoefte aan is. Om die meters te schrappen gebruikt Utrecht het provinciaal inpassings­plan, een instrument uit de Wet ruimtelijke ordening. In de nieuwe Omgevingswet verdwijnt dat instrument. Krol pleitte – tot nog toe vergeefs – om de nieuwe wet op dit punt aan te passen. Straks kunnen provincies gemeenten een instructie geven, en als dat geen effect heeft, ingrijpen via interbestuurlijk toezicht. Ze kunnen daarmee blijven doen wat nu ook kan, stelt minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu).  

Instrumentenkoffer

Het samengestelde werkteam gaat daar expliciet nog eens naar kijken, licht De Rouwe toe. 'We willen er zeker van zijn dat, als provincies ultimo meters willen schrappen, zij daarvoor de juiste instrumenten in hun instrumentenkoffer hebben. We hebben de toezegging van het rijk dat die instrumenten er zijn onder de Omgevingswet, of er anders alsnog zullen komen.' Nu het ministerie werkt aan nieuwe versies van de vier AMvB's – die in de eerste helft van 2017 naar de Raad van state gaan – willen de provincies graag snel duidelijkheid over de instrumenten om leegstand aan te pakken. Zowel voor de kantorenmarkt als in de winkelsector. 

Retaildeals

Naast het wettelijk instrumentarium kijken de provincies daarvoor ook naar andere mogelijkheden. Zo sloten zij alle twaalf begin oktober een retaildeal met minister Henk Kamp (Economische Zaken). Onlangs kwam stevige kritiek naar voren op die deals. Cees-Jan Pen, lector Brainport van Fontys Hogescholen en Dennis Melenhorst, secretaris SER Overijssel, maakten een analyse van de deals. Provincies tonen daarin nog te weinig daadkracht, stelden zij. Ze missen onder andere concrete maatregelen, zoals onafhankelijke retailadviescommissies en het schrappen van overtollige meters.  

Grote stappen gezet

De Rouwe is blij met de scherpe blik van Pen en Melenhorst, maar stelt dat de inkt van de deals net droog is en dat provincies de afgelopen twee jaar grote stappen hebben gezet. 'Twee jaar geleden was het volstrekt ondenkbaar dat provincies zich zouden bezighouden met de winkelstraat. Nu zijn er twaalf deals en de gedeelde ambitie om leegstand aan te pakken.' Hij wijst erop dat provincies voor verschillende aanpakken en snelheden kiezen. 'Zuid-Holland trekt bijvoorbeeld al echt ten strijde; mijn eigen provincie Friesland is wat conservatiever. Die verscheidenheid koesteren we ook, want we zullen het met onze regio's moeten oppakken en de verscheidenheid die ook daar bestaat.' 

FOC Assen

Een actueel voorbeeld waaruit blijkt dat de retaildeals wel degelijk tot concrete resultaten leiden, is volgens De Rouwe de casus van de Factory Outlet Assen. 'Gemeente en Gedeputeerde Staten wilden de forse uitbreiding van winkelmeters toestaan, ondanks de leegstand in de binnenstad. Provinciale Staten zeiden onlangs, verwijzend naar de ambities in de net gesloten retaildeal: dat doen we niet. Ik vind dat een zeer snel resultaat.'