Natuurnetwerk gaat moeizaam door laatste puzzelstukjes

Provincies hebben grote moeite om de laatste stukken grond voor het Natuurnetwerk Nederland te verwerven of om te vormen tot natuurgebied. Daarom is het de vraag of het project voor de einddatum in 2027 kan worden afgerond, zo blijkt uit een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit van Wageningen. Zij pleiten voor een integrale gebiedsaanpak, waarbij natuurherstel wordt aangepakt samen met de andere grote maatschappelijke vraagstukken als stikstof, klimaat, woningbouw en landbouw.

EHS

Het Natuurnetwerk was tot 2013 nog bekend onder de naam Ecologische Hoofdstructuur (EHS), en kent een roerige politieke achtergrond. De EHS werd in de jaren negentig van de vorige eeuw bedacht om de afname van de biodiversiteit in Nederland te stoppen door het verbinden van natuurgebieden. Zo moest een robuuster en groter netwerk van natuurgebieden ontstaat waarbinnen kleine en grotere diersoorten konden migreren. Provincies verwierven op grote schaal gronden en er kwamen ecoducten en wildtunnels. Maar de aankoop van grond werd door het kabinet Rutte 1 grotendeel stopgezet, en de omvang van de EHS werd flink verkleind. Een volgend kabinet blies het plan nieuw leven in, in uitgeklede vorm en onder een nieuwe naam: Natuur Netwerk Nederland. Bovendien werd de einddatum van de realisatie van het netwerk met tien jaar verlengd naar 2027.

Lastig

Maar de afronding van het netwerk blijft lastiger dan gedacht. In het groene netwerk zitten nog een aantal grote en kleine witte plekken. Dat komt vooral doordat provincies graag willen dat boeren hun eigen grond ter beschikking stellen door er vrijwillig natuur op te realiseren of het te gebruiken al combinatie van landbouw en natuur. Maar voor veel boeren is dat natuurbeheer niet te betalen: ze kunnen de investeringen in natuur niet terugverdienen, en zijn daarom niet geïnteresseerd in het beschikbaar stellen van hun gronden. Provincies kunnen, volgens het PBL, agrarische grondeigenaren daarom beter volledig schadeloos stellen voor het gebruik van hun grond, of -als laatste redmiddel- hun grond onteigenen.

Overgangszone
Maar om het herstel van de natuur te bevorderen, en de doelen uit de Europese natuurdoelen te halen is meer nodig, stelt het PBL. ‘Het Rijk en de provincies kunnen grenzend aan het Natuurnetwerk een overgangszone creëren, waarin ze natuurmaatregelen kunnen combineren met maatregelen zoals de omschakeling naar natuurinclusieve landbouw, klimaatbossen en zonneweides. Dit biedt extra kansen voor natuurherstel door afname van de milieudruk en vergroting van het areaal geschikt leefgebied.’

Betrokkenheid

Voor een integrale aanpak van natuurherstel en de realisatie van het Natuurnetwerk moeten de provincies samen met het rijk ook goede afspraken maken en werken aan een grotere maatschappelijke betrokkenheid bij de natuur en een betere relatie tussen natuur en economie. Dat is in het Natuurpact uit 2013, toen de afspraken over het Natuurnetwerk werden gemaakt, onderbelicht gebleven.