Hulp voor gemeenten bij funderingsproblemen

Met een nieuwe opzet van het Fonds Duurzaam Funderingsherstel hebben rijksoverheid, banken en enkele gemeenten een middel gevonden om huiseigenaren met funderingsproblemen te helpen met de financiering van herstel. Nu moet de rest van de zakkende gemeenten nog mee.

Duur

Slechte funderingspalen zijn een grote bedreiging voor honderdduizenden woningen in de lager gelegen gebieden van Nederland. Maar funderingsherstel is duur, en loopt door de stijgende prijzen van aannemers inmiddels op tot gemiddeld zo'n 60.000 euro. En hoewel het probleem volgens de wet bij de eigenaar ligt, zit ook de gemeente in de maag met eigenaren voor wie een funderingsherstel niet te financieren is. 

Samenwerking

In 2017 kwam de toenmalige minister Blok (Wonen) met een oplossing: een revolverend fonds, een samenwerking van rijk, banken en gemeenten dat slachtoffers kan helpen met het financieren van funderingsherstel wanneer een reguliere hypotheekverhoging niet kan. Maar in de praktijk bleek het lastig, zag fondsmanager Robert Boom van het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) dat het funderingsfonds beheert. ‘We moesten teveel aanvragen voor financiering uit het fonds afwijzen. Dat had vooral te maken met de inkomens van aanvragers en de verhouding lening-inkomen. Oorspronkelijk was er een ondergrens gesteld aan de inkomens die aanspraak konden maken. Maar die grens bleek te hoog waardoor velen geen lening konden krijgen. Bovendien is het enorm moeilijk om een heel bouwkundig blok mee te krijgen, zeker als er mensen zijn die niet willen meedoen of onder die inkomenslijn zitten. Veel gemeenten kijken tot dusverre ‘de kat uit de boom’: gaat het fonds écht de stagnatie van funderingsherstel vlottrekken? We zijn gestart met de oorspronkelijke drie initiatiefnemers Rotterdam, Gouda en Zaanstad. Dus alleen de inwoners van die gemeenten kunnen tot dusverre geholpen worden.’

Aangepast

De partijen hebben aan die problemen gewerkt. Deze maand komt SVn met een vernieuwing van het fonds, waarbij een aantal regels zijn aangepast. ‘De harde grens lening/inkomen is er nu bij de toekenning van een zogenaamde maatwerklening uitgehaald. Een maatwerklening houdt in dat iemand niet meer maandlasten gaat betalen dan hij op grond van zijn/haar inkomen kan betalen. Daarbij wordt, zolang de leningnemer de rente niet kan betalen, de rente betaald door de gemeente. Bovendien kan later worden afgelost en geldt de hypotheekgarantie ook voor de lening uit het fonds, bij een oorspronkelijke NHG-hypotheek.’ Een ander aspect van het funderingsherstelfonds is de samenwerking met de banken die de eerste hypotheek hebben op het pand. Zij betalen een bijdrage als de woning onder water staat. Daar staat tegenover dat gemeenten strenger worden voor de mensen die niet willen: als een bewoner niet mee wil in het funderingsherstel van een rij woningen of een appartementenblok, dan wordt hij aangeschreven en verplicht tot herstel.

Aanhaken

Vooralsnog zijn nog steeds slechts drie gemeenten aangesloten, maar Boom zegt dat gesprekken gaande zijn met diverse gemeenten over deelname en hij verwacht dan ook dat er nu meer zullen aanhaken. ‘Bovendien zijn de huidige deelnemers wel gemeenten met een forse opgave. Uiteindelijk kunnen we met dit fonds nu slechts 2000 woningen aanpakken. Het is ook een proeftuin.’

Droogte

Want het probleem is veel groter, weet Dick de Jong van het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF). ‘Uit een onderzoek van Deltares in 2012 werd duidelijk dat het in Nederland gaat om 400.000 woningen met een potentieel funderingsprobleem. Dat zijn dan de paalgefundeerde woningen in West-Nederland en Friesland. Maar het afgelopen jaar is een nieuw probleem aan het licht gekomen: door de droogte zijn ook verzakkingen ontstaan in woningen die op zand zijn gebouwd en niet zijn onderheid. Het inklinken van bodemlagen en verzakking waren vroeger problemen van het lage veenweidegebied. Maar inmiddels krijgen we telefoontjes met klachten uit heel Nederland. Ook uit Brabant en Oost-Nederland.’

Gereserveerdheid

Het KCAF is een voortrekker in het Fonds Duurzaam Funderingsherstel. De Jong is blij dat de problemen met het verstrekken van leningen nu worden aangepakt. ‘Maar het is wel echt belangrijk dat ook die andere gemeenten gaan deelnemen. Er zijn tientallen gemeenten waar het fonds nodig is.‘ De Jong verbaast zich regelmatig over de gereserveerdheid van gemeenten, terwijl dat soms ook plaatsen zijn waar de gemeente al eerder aan grootschalig funderingsherstel heeft gedaan, zoals Dordrecht of Haarlem. ‘Ik denk dat het een kwestie van tijd is voordat die gemeenten wél meedoen. Maar in een gemeente als Amsterdam kom ik niet zomaar bij de wethouder binnen met dit verhaal. Bij sommige gemeenten speelt misschien ook de angst om probleemeigenaar te worden. Nu is de fundering het probleem van de huiseigenaar. Wat is de precedentwerking als de gemeente de één een helpende hand toesteekt? Moeten ze dat dan bij iedereen doen?’

Klotedossier

‘En om eerlijk te zijn: voor een bestuurder is dit ook een klotedossier. Het kost enorm veel geld en moeite en uiteindelijk is het resultaat onzichtbaar onder de grond verdwenen. Dan klinkt een nieuw gemeentehuis een stuk aantrekkelijker. En zeker in deze tijd: straks moeten wethouders en burgers al een heleboel geld uitgeven aan de energietransitie. Dan komt dit er ook nog eens bij.’

Het KCAF hoopt dat de funderingsaanpak daarom kan meeliften op de aandacht voor de verduurzaming van de bestaande bouw. ‘Soms denk ik wel eens: het is nog niet erg genoeg om het probleem te laten indalen bij gemeenten. Als je funderingsherstel meeneemt in de aanpak van de energietransitie, dan kan het veel duidelijk maken over de uitgaven die de burgers en overheid moeten doen en kosten besparen. Wij adviseren bij een funderingsherstel ook altijd om direct alle mogelijke energiemaatregelen als vloerisolatie mee te nemen. Het kan sommige moeilijke beslissingen ook makkelijker maken. Want een verzakte en verouderde naoorlogse woning ook nog energieneutraal maken: kan je dan niet beter slopen en iets nieuws bouwen?’