Huisvesten asielzoekers gaat te traag

Het zag er veelbelovend uit, halverwege vorig jaar, toen gemeenten hun achterstand in het huisvesten van asielzoekers met een permanente of tijdelijke verblijfsvergunning voortvarend inliepen. Maar in de tweede helft van 2008 is de landelijke achterstand fors gegroeid, concludeert staatssecretaris Albayrak (Justitie, PvdA) in de laatste circulaire over de huisvesting van asielzoekers met een verblijfsstatus.

Volgens de cijfers van Justitie hadden 335 gemeenten begin dit jaar hun taakstelling niet gerealiseerd. Samen hebben zij een achterstand van circa 1100 mensen. De nieuwe taakstelling voor de eerste helft van 2009, 3800 personen, komt daar nog bij. Een zorgwekkende ontwikkeling, meent Albayrak. Ze doet een dringend beroep op gemeenten om de komende maanden alle gevraagde huisvestingsplaatsen te leveren.

Volgens Albayrak kan regionale samenwerking tussen gemeenten en woningcorporaties hierbij helpen. Daarmee is goede ervaring opgedaan bij het huisvesten van pardonners. Verdringing op de woningmarkt is een mogelijke verklaring voor de stagnatie. De druk op gemeenten om eind 2009 alle 27.500 asielzoekers uit de pardonregeling te huisvesten, neemt toe. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten kan de achterstand niet verklaren. ‘Maar je trekt al snel de conclusie dat het samenhangt met de succesvolle huisvesting van de gepardoneerden’, zegt een woordvoerster.

Zorg

Volgens woordvoerder Anholts van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) heeft de grote groep uit de pardonregeling ‘natuurlijk gedrukt op het woningaanbod van gemeenten’. Ook speelt een rol dat moeilijk bemiddelbare woningzoekenden overblijven. Zowel de resterende groep van het generaal pardon als de reguliere vergunninghouders bestaat voor meer dan 90 procent uit alleenstaanden en mensen met een zorgbehoefte. ‘Hun woonwensen zijn specifieker. Zij wachten op een huis in de buurt van een zorginstelling of op een aangepaste woning. Dat kost tijd.’

De gemiddelde verblijfsduur van vergunninghouders in de asielzoekerscentra (azc) neemt toe en daardoor de druk op de bezetting, zegt Anholts. Hij voorziet geen groei van het aantal centra. ‘Er zijn nu circa veertig azc’s en dat aantal is vrij stabiel. Voor de centra waar binnenkort de overeenkomsten met de gemeente aflopen, zoeken we een nieuwe plek.’

Niet overal is vorig jaar de klad gekomen in het uitvoeren van de taakstelling die Justitie de lokale overheden tweemaal per jaar oplegt. Verschillen tussen provincies en gemeenten zijn groot. Zo is in de provincie Noord-Holland het saldo nog te huisvesten vergunninghouders eind 2008 (421) zelfs groter dan de nieuwe taakstelling (294) voor dit de eerste helft van 2009. Friesland en Groningen daarentegen hebben vorig jaar aanzienlijk meer mensen gehuisvest dan was opgelegd. Friesland heeft zelfs tientallen mensen meer aan een huis zijn geholpen dan in de komende vijf maanden moet gebeuren. Dat is vooral dankzij de inspanningen van Leeuwarden, dat vorig jaar ruim vierhonderd mensen extra huisvestte. In totaal hebben ruim honderd van de 441 gemeenten hun taakstelling volledig gehaald of zelfs meer dan dat.

Sanctie

Moeizamer gaat het in een kleine gemeente als Laren (Noord-Holland), waar de achterstand (21 personen) eind 2008 zeven keer groter was dan de eerste taakstelling voor 2009. De Larense woningmarkt zit op slot, verklaart woordvoerder Gert-Jan van Baal. Bovendien heeft de gemeente een beperkt aantal huurwoningen. Samen met de Larense woningcorporatie bekijkt de gemeente welke maatregelen genomen kunnen worden. De claim die de gemeente heeft gelegd op vrijkomende woningen bij de corporatie, is door de slechte doorstroming waarschijnlijk onvoldoende, verwacht Van Baal.

Gemeenten zijn verplicht de taakstelling uit te voeren. Een achterstand moet in zes maanden worden weggewerkt. Als dat niet lukt, kan de toezichthouder - de provincie of stadsregio - sanctioneren met een ‘in-de-plaats-treding’. Daarbij wordt voor rekening en in naam van de gemeente gehuisvest, bijvoorbeeld door het kopen of huren van woningen in de bewuste gemeente. In Noord-Holland zijn door de provincie de eerste stappen hiertoe gezet, meldt Justitie.

Pardonners wél onderdak

De huisvesting van de 27.500 mensen die onder de generaalpardonregeling vallen, verloopt voorspoedig. 81 procent is gehuisvest, meldde de Taskforce Huisvesting Statushouders vorige week. Uit een evaluatie van de taskforce blijkt dat gemeenten vooral mensen hebben gehuisvest die al in hun gemeente verbleven.

Sommige gemeenten hebben daarom al meer gepardonneerden gehuisvest dan waartoe ze volgens de taakstelling verplicht zijn. Taskforce-voorzitter Ed Nijpels vindt dat aan het eind van de periode de taakstelling voor gepardonneerden moet worden verevend met de taakstelling die gemeenten hebben gekregen voor reguliere vergunninghouders. ‘Zodat gemeenten die onwillig zijn geweest er niet mee weg komen.’