Gemeenten steeds duurzamer én diverser

Gemeenten worden nog steeds duurzamer, blijkt uit de jaarlijkse monitor van Telos. Vooral die in het midden en oosten. Al vlakt de vooruitgang op het gebied van ecologisch kapitaal (onder meer bodem, water, lucht) af en nemen de onderlinge verschillen tussen gemeenten toe.   

Jaarlijkse monitor Telos

Toekomstbestendig 

Traditioneel doen het zuidwesten en noordoosten het gemiddeld minder goed in Telos’ Nationale monitor duurzame gemeenten. Zo ook in de editie 2019. Daarin wordt het begrip ‘duurzaamheid’ opnieuw ruimer opgevat dan het doorgaans gebeurt: het betreft niet alleen het lokale milieu of het energiebeleid, maar ook het economisch kapitaal (zoals concurrentievermogen of werkgelegenheid) en de staat van de burgerparticipatie. Zo ontstaat een overkoepelend beeld van in welke mate gemeenten hun bredere duurzaamheidsambities ook weten te realiseren. Eigenlijk: hoe toekomstbestendig ze zijn.  

Overwegend positief
Dat beeld is net als in de afgelopen jaren overwegend positief: het economisch en sociaal-cultureel kapitaal van gemeenten vertoont eigenlijk sinds 2015 een vrijwel gestage groei, in belangrijke samenhangend met de economische hoogconjunctuur. Bij de derde en laatste pijler, ecologie, is sprake van een veel gematigder progressie, vooral in het zuiden en noorden vertonen de gemeenten  minder ontwikkeling. Het is de keerzijde van de economische groei, met meer milieudruk en verkeerscongestie.

Grotere verschillen  
Ook namen de verschillen in de mate van verduurzaming tussen gemeenten het afgelopen jaar verder toe. In stedelijke gebieden wordt de energietransitie al voortvarender ter hand genomen dan daarbuiten – dat scheelt in de score. De gestapelde bouw in steden remt bovendien het energieverbruik.  Ook blijft de duurzaamheid achter in landelijke regio’s met veel intensieve veehouderij en laaggelegen poldergebieden, beide immers gevoelig voor de uitstoot van stikstof.   

Noorden achter
Op het gebied van economie stellen de onderzoekers over vrijwel het gehele land een behoorlijke groei vast, met de Randstadgemeenten en de regio Groningen als voornaamste economische motoren. Elders in het noorden blijft de ontwikkeling duidelijk achter. De stad lijkt de regio leeg te trekken. Dat blijkt ook uit het kleine lijstje met gemeente met een negatieve economische ontwikkeling in het afgelopen jaar, waarin drie uit het noorden: Westerwolde, Stadskanaal en Coevorden (naast Brielle en Nijkerk).

Bloeiende plattelandsgemeenten
Omdat dit merendeels gemeenten betreft die sowieso al in de staart van de algehele ranglijst bungelen, scherpt dit de verschillen in de economisch kapitaal tussen gemeenten verder aan. Ook omdat rondom veel grotere gemeenten zich bloeiende ‘plattelandsgemeenten’ bevinden die deel uitmaken van het ‘daily regional and urban system’. De steden zijn krachtige economische motoren maar hebben hun rand hard nodig voor woon- en leefaantrekkelijkheid.  

Naoberschap
Gemeenten met de hoogste score op het gebied van sociaal-cultureel kapitaal bevinden zich met name in Utrecht, Noord-Holland en Overijssel. Limburg blijft in dit segment duidelijk wat achter. Hoewel in alle gemeenten het sociaal-culturele kapitaal zich afgelopen jaar heeft versterkt, zet deze trend nu het sterkst door in het oosten. Misschien betaalt de ‘noaberschap’ zich daar uit.

Wageningen duurzaamst
Wageningen mag zich in 2019 de duurzaamste gemeente noemen, vooral dankzij het economisch potentieel van de gemeente. Nummer twee, het Drentse Noordenveld, doet het met name goed op het gebied van ecologie en sociaal-cultureel kapitaal. Onderaan de ranglijst bungelen vooral gemeenten uit het noordoosten en zuidwesten, met net als een jaar eerder Pekela als hekkensluiter. In ecologisch opzicht doet die Groningse gemeente het nog redelijk, maar sociaal-cultureel en op het gebied van economie behoort ze tot de vijf slechtst presterende gemeenten.  

---

Meest duurzame gemeenten
1 Wageningen
2 Noordenveld
3 Houten
4 Bloemendaal
5 Dalfsen

---

Minst duurzame gemeenten

1 Pekela
2 Roosendaal
3 Westerwolde
4 Emmen
5 Hellevoetsluis

---

‘Bredere aanpak helpt ons’
De gemeente Helmond neemt in de duurzaamheidsmonitor van Telos al jaren een bescheiden positie in de staart in. Deze keer staat ze op nummer 343 van de 355 gemeenten. Vooral op het gebied van sociaal-cultureel kapitaal scoort de stad slecht. Daar wreekt zich nog steeds dat veel van de metaal- en textielnijverheid die de stad ooit tot bloei bracht is stilgevallen.

Ook in ecologisch houdt het nog niet over, hoewel de stad op dat vlak wel harder dan gemiddeld groeit. Maar op het gebied van economie trekt Helmond profijt van Brainport Eindhoven en profileert de stad zich internationaal met zijn Automotive Campus.

Het aardige aan de monitor van Telos , zegt wethouder Antoinette Maas (duurzaamheid, mobiliteit, cultuur, Groen- Links), ‘is dat duurzaamheid in een breder, integraal perspectief wordt geplaatst. Dat is ook precies waarom wij de drie pijlers van Telos in onze strategische agenda hebben geintegreerd. Een voorbeeld: we zijn bezig een groot bedrijventerrein te herstructureren en daarbij tegelijk te verduurzamen door bedrijven warm te maken voor het circulair ondernemen. Ook in de lokale energietransitie is het bedrijfsleven een van de trekkers. Zo kun je economie en ecologie met elkaar verbinden en sla je feitelijk een dubbelslag.’

In het zogenaamde ‘wijkontwikkelingsplan’ probeert Helmond de verduurzaming van de woningvoorraad te verbinden aan sociaal-maatschappelijke doelstellingen. ’Waar mogelijk kijken we achter de voordeur. Aan de hand van de monitor krijgen we vorderingen scherper in beeld. ’

Helmond viel al in 2016 op met de toenmalige ‘Versnellingsagenda duurzaamheid’ van toenmalig GroenLinks-wethouder (en latere beste lokale bestuurder) Paul Smeulders. Maar de bescheiden notering in de monitor geeft maar aan dat verbeteren van duurzaamheid in kwetsbare regio’s voor gemeenten een hardnekkig probleem is. Toch is er hoop. Helmond scoort in 2019 zeven plekken hoger dan het jaar ervoor. Het wordt door de telefoon met tevredenheid begroet.