Gemeenten: Meer lokale regie rond vluchtelingen

Het rijk moet gemeenten meer zeggenschap geven over de opvang en huisvesting van vluchtelingen. De roep om regie weerklinkt uit een peiling onder wethouders en ambtenaren van – vooral kleine en middelgrote – gemeenten. Ze willen ruimte voor kleinschalige noodopvang en flexibiliteit om snel creatieve huisvesting te realiseren.

Verdringing

De vragenlijst van Binnenlands Bestuur en Companen over noodopvang voor vluchtelingen en het huisvesten van statushouders werd ingevuld door 43 respondenten uit gemeenten, vooral wethouders. Zij bevestigen het beeld van verdringing op de woningmarkt. Uit hun antwoorden komt naar voren dat op dit moment een derde van de vrijkomende sociale huurwoningen naar statushouders gaat.

Regels versoepeld

Op verzoek van veel gemeenten is eind vorig jaar in het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom afgesproken dat het kabinet de komst van sobere en kleinschalige huisvesting voor statushouders en andere woningzoekenden stimuleert. Bij wijze van experiment worden regels versoepeld. De behoefte daaraan is groot, blijkt ook uit de peiling. Gemeenten willen maatwerk kunnen bieden en vooral zelf de regie voeren.

Zeggenschap over verdeling 

Zo bepleitten diverse lokale bestuurders eerder al meer zeggenschap over de verdeling van de statushouders. Ze nemen liever statushouders uit hun eigen asielcentra (azc) op in hun gemeenschap, dan vluchtelingen die elders in een azc hebben gezeten en weer bij nul beginnen met hun integratie. Door de regie in eigen hand te houden en te kunnen aansluiten bij hun beschikbare woningvoorraad, denken gemeenten ook het lokale draagvlak te kunnen vergroten.

Aangepaste boodschap

Bram Klouwen, directeur van Companen (adviesbureau voor woningmarkt en leefomgeving), ziet veel gemeenten worstelen met het sociale woningtekort. ‘Extra woonruimte voor statushouders creëren, kan bij de reguliere woningzoekenden de vraag oproepen waarom de gemeente eerder niet zo hard liep om wachtlijsten weg te werken. Je ziet dan ook dat bestuurders de boodschap aanpassen. Ze zeggen niet: we bouwen voor vluchtelingen; ze benadrukken dat ze de kansen voor de eigen woningzoekenden op peil willen houden.’

Analyse ministerie

De discussie over verdringing op de woningmarkt werd afgelopen jaar tot in de Tweede Kamer gevoerd. Het kabinet besloot vorige maand om de automatische voorrang voor statushouders te schrappen uit de wet. Gemeenteraden die statushouders toch willen aanwijzen als urgente groep, mogen dat zelf beslissen. Minister Stef Blok (VVD, Wonen) werkt aan een analyse om de daadwerkelijke verdringing op de woningmarkt in kaart te brengen. De enquêteresultaten van Binnenlands Bestuur en Companen geven een indicatie: in zes van de tien gemeenten verdringen statushouders de reguliere woningzoekenden, met name jongeren en starters.

Meer over dit onderzoek deze week in Binnenlands Bestuur nr. 10. Zoals de reacties op de vraag: Als de inwoners het niet willen, mag een gemeente vluchtelingenopvang dan weigeren?