‘Geef discounters geen kans aan de stadsrand’

Discountketens als Aldi en Lidl maken misbruik van verouderde gemeentelijke bestemmingsplannen om filialen buiten het centrum toch mogelijk te maken. Volgens lector De ondernemende regio Cees-Jan Pen (Fontys Hogeschool) moeten gemeenten snel in actie komen.

Theoretische capaciteit
Zeker vijftien gemeenten hebben het afgelopen jaar tegenover de discounters in de rechtszaal gestaan, bevestigt Pen berichtgeving hierover in het Financieele Dagblad. Veel gemeenten beschikken nog over bestemmingsplannen uit de tijd van voor de economische crisis, waarin nog (theoretische) uitbreidingscapaciteit voor detailhandel is opgenomen. Of er zitten witte vlekken in de plannen waar de detailhandel het oog op heeft laten vallen. Gemeenten vrezen dat de vestiging van discounters in een buitenwijk het winkelbestand in het centrum nog verder kan uithollen.

Topje ijsberg
Volgens Pen vormen die vijftien gemeenten slechts het topje van de ijsberg. Er zit, stelt hij, nog steeds een enorme hoeveelheid aan onbenutte retailcapaciteit in de bestemmingsplannen. ‘Die bestemming werd in het verleden door gemeenten vaak ingezet om anders onrendabele grondexploitaties dicht te rekenen.’ Ondanks dat de ontwikkeling van detailhandel aan de gemeenterand inmiddels vaak haaks staat op het bijgestelde gemeentelijke beleid, maken ondernemers nog dankbaar gebruik van de hun geboden mogelijkheid. Pen: ‘Ze staan in hun recht, maar ik zie bij velen tegelijkertijd een totaal gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid.’

Drie maatregelen
Pen noemt drie maatregelen als mogelijke oplossing. Gemeenten moeten ‘nu economisch de zon nog schijnt’ hun verlies nemen, stelt hij. ‘Je zou kunnen overwegen de bestemming detailhandel te veranderen in woningbouw. Dat levert nu ook veel op.’ Of gemeenten moeten hun verlies nemen en plancapaciteit schrappen, ook als dat tot schadeclaims van bedrijven leidt. ‘Snelle actie is geboden. Met zachte heelmeesters kom je er niet.’

Meer menskracht
Als tweede oplossing ziet Pen dat gemeenten hun personeelscapaciteit in het ruimtelijk domein moeten uitbreiden. ‘Aanpassing van bestemmingsplannen blijft vaak liggen, omdat de menskracht ervoor ontbreekt. Tot slot vindt hij dat provincies op dit dossier veel sterker moeten sturen. ‘Ze moeten harde afspraken met de regio’s maken. En gemeenten die tegen de overkoepelende afspraak in toch ontwikkelplannen handhaven hard tot de orde roepen.’

Appingedam
Een recente uitspraak van de Raad van State geeft gemeenten enige hoop in het retaildossier. De RvS bepaalde dat Appingedam toch brancheringsregels mocht toepassen om reguliere detailhandel van de lokale woonboulevard te weren. Mits de gemeente met onderzoek kon aantonen dat de leefbaarheid en vitaliteit van het stadscentrum door de nieuwe plannen ernstig in het gedrang zou komen.