Erfgoedbond tegen veto eigenaar bij monument

Diverse gemeenten willen eigenaren van monumentale panden een veto geven over het aanwijzen van hun gebouw tot beschermd erfgoed. Zij passen daar hun erfgoedverordening op aan. Het zogenoemde instemmingsvereiste is echter juridisch onhoudbaar, waarschuwen Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap.

Besluit eenvoudig torpederen

De erfgoedorganisaties constateren dat diverse gemeenten eigenaren meer zeggenschap willen geven in de aanwijzingsprocedure van gemeentelijke monumenten, zegt woordvoerder Mathijs Witte van Heemschut. Ze regelen daarvoor in de nieuwe erfgoedverordening dat instemming van een eigenaar nodig is om een gebouw tot monument te kunnen aanwijzen. Witte: ‘Dat betekent dat eigenaren een zorgvuldig tot stand gekomen en afgewogen aanwijzingsbesluit door het college van burgemeester en wethouders aan het eind van de rit heel eenvoudig kunnen torpederen. Voor zover wij weten speelt dat op dit moment in elk geval in vier gemeenten: Waddinxveen, Leusden, Westerveld en Sluis. Waarbij Westerveld deze aanpak actief promoot in Drenthe, we zien dat er daar bredere belangstelling voor is.’

Alphen aan den Rijn teruggefloten

Hoewel Heemschut en het Cuypersgenootschap blij zij dat de gemeenten hun erfgoedbeleid verder ontwikkelen, zijn ze tegen het instemmingsvereiste. Volgens hen strandt die aanpak bovendien bij de rechter. Dat bleek vorig jaar in gemeente Alphen aan den Rijn. Het gemeentebestuur besloot zeven woonhuizen in de kern Boskoop niet tot monument te verklaren, omdat de eigenaren daar tegen waren. De rechtbank Den Haag vernietigde dat besluit: het belang van individuele eigenaren kan niet per definitie boven het belang algemene belang (het behoud van monumenten) worden geplaatst. Alle belangen moeten worden afgewogen; het instemmingsvereiste uit de Alphense monumentenverordening is in strijd met het systeem van aanwijzing van monumenten in Nederland, aldus de rechtbank. Eerder dit jaar verwierp om dezelfde reden de Tweede Kamer het plan van de VVD om het instemmingsvereiste op te nemen in de Erfgoedwet.

Overlegvereiste kan wel 

De twee monumentenorganisaties ontraden gemeenten om een voorwaarde voor instemming op te nemen in erfgoed- en monumentenverordeningen. Gemeenten waar dat wel gebeurt, houden zij goed in de gaten, zegt Witte. ‘Als blijkt dat panden daardoor geen monument worden, zullen we dat aanvechten bij de rechter.’ Heemschut adviseert wel om eigenaren beter bij de afweging te betrekken. Zo introduceerde Geldrop-Mierlo het overlegvereiste, waarbij eigenaren moeten kunnen meepraten over een eventuele aanwijzing tot monument, maar geen veto kunnen uitspreken. Gemeenten kunnen eigenaren ook stimuleren door financiële prikkels, stelt Witte. ‘Met subsidie voor een onderhoudsabonnement kun je eigenaren best enthousiast krijgen voor behoud van hun monumentale pand.’