Eerste Kamer benoemt pijnpunten Omgevingswet

Geen borging van burgerparticipatie. Onzekerheid over het digitaal stelsel. Vrees voor het recht van de sterkste. En komt de voorgang van energietransitie niet in de knel? In de Eerste Kamer leven nog veel zorgen voordat de senatoren zullen instemmen met de invoering van de Omgevingswet. 

D-day

Eind juni is het D-day. Uiterlijk in die maand moet de Eerste Kamer besluiten of de Omgevingswet inderdaad volgens planning per 1 januari 2021 kan worden ingevoerd. Of dat gebeurt staat nog te bezien. Uit een recente enquête blijkt dat de helft van de gemeenten dit jaar nog meer aan de voorbereidingen moet doen dan ze aanvankelijk dachten. En dat, ter verontrusting van de Eerste Kamerleden, 30 procent van de gemeenten niet op de vragenlijst heeft gereageerd. Niemand weet hoe zij er precies voorstaan. Deze week vergaderde de Eerste Kamer over de Invoeringswet Omgevingswet.

Knelpunt
Grootste knelpunt voor de Eerste Kamer blijft nog steeds het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het moest minimaal een jaar voor invoering van de wet in rudimentaire vorm klaar zijn. Dat is het nog niet helemaal, bleek bij een presentatie aan Eerste Kamerleden, eind vorig jaar. Cruciaal voor een tijdige invoering van de Omgevingswet lijkt een gunstige voortgangsrapportage over het digitaal stelsel door het Bureau ICT-Toetsing (BIT), die in april wordt verwacht. Mocht die negatief uitpakken dan is, afgaande  op de stemming in de Eerste Kamer, uitstel van invoering vrijwel onafwendbaar.

Rol burger  
Ook constateert een aantal partijen dat de burgerparticipatie onvoldoende in de Omgevingswet  is vastgelegd. Dat proces is vormvrij, aan gemeenten zelf om in te richten. Onder meer de PvdA drong aan expliciet een verplicht participatieproces in de invoeringswet op te nemen. GroenLinks opperde  een nationale bewustwordingscampagne om te voorkomen dat burger en bedrijfsleven door onbekendheid met de nieuwe wet al op achterstand beginnen. D66 vreest straks voor het recht van de sterkste: ontwikkelaars met goed ingevoerde juristen waartegen een burger makkelijk het onderspit delft.    

Andere opgaven
Een andere bron van zorg vormen ruimtelijke opgaven als de energietransitie en de klimaatadaptatie. De Omgevingswet legt veel verantwoordelijkheid bij het decentrale bestuur, terwijl steeds duidelijker wordt dat zonder regie van het rijk die ambities onvoldoende van de grond komen. Ook kan het gebrek aan jurisprudentie straks de voortgang van windmolenparken en zonneweides belemmeren. Die voedt de onzekerheid bij projectontwikkelaars en andere betrokken partijen.  

Toerusting ambtenaren
Verder kwamen onder meer de toerusting van ambtenaren aan de orde (FvD) en de gewenste cultuurverandering binnen gemeenten (van ‘nee, tenzij’ naar ‘ja, mits’). Kunnen die straks worden waargemaakt? In de aanloop naar de nieuwe wet, constateerde onder meer de PvdA, is vooral het juridische traject leidend geweest in plaats van de flexibeler ruimtelijke regels. Andere zorgen in de Eerste Kamer zijn onder meer de financiële tekorten bij gemeenten door teruglopende inkomsten uit leges en de oplopende kosten voor externe inhuur bij (vooral) kleinere gemeenten.