Doormodderen met de Noord-Zuidlijn

De kosten van de Amsterdamse Noord-Zuidlijn vallen volgens de nieuwste prognose 290 miljoen euro hoger uit. Daarnaast is de oplevering van het traject, oorspronkelijk gepland voor 2011, inmiddels uitgesteld tot 2017. Verantwoordelijk wethouder Tjeerd Herrema (PvdA) heeft zijn ontslag ingediend, en een onafhankelijke commissie onder voorzitterschap van Cees Veerman moet adviseren hoe het verder moet met de aanleg van de metrolijn. Binnenlands Bestuur peilde de mening van een aantal economen, planologen en direct betrokkenen.

Piet Rietveld (hoogleraar vervoerseconomie, VU):

‘Er wordt vaak gezegd dat het weggegooid geld is om zo’n project stil te leggen, maar het is volgens de algemeen geldende economische wetten niet per se beter om ermee door te gaan. Er moet eerst maar eens goed naar de kosten gekeken worden. De problemen zitten vooral aan de zuidkant van de lijn, het traject waarvan ik me überhaupt weleens heb afgevraagd wat het de stad aan winst oplevert. De verbinding tussen het Centraal Station en Amsterdam-Noord kun je volgens mij tegen lage meerkosten aanleggen, daar zit het probleem niet.’

Luca Bertolini (hoogleraar planologie, UvA):

‘De Noord-Zuidlijn is een uiterst complex project, misschien wel te complex voor Amsterdam. Daarbij heb ik altijd getwijfeld aan het nut, maar die discussie had eigenlijk voordat het besluit werd genomen veel breder gevoerd moeten worden. Dat is bijzonder tragisch, maar er is niets meer aan te doen. Projecten als de Noord-Zuidlijn worden voor zover ik weet vrijwel nooit stopgezet, hoewel de budgetoverschrijding hier wel erg groot is.

Tussen stoppen of doorgaan op de oude voet zitten overigens meer oplossingen. Zo kun je de lijn gefaseerd aanleggen, om te beginnen in Amsterdam-Noord, waar de risico’s minder groot zijn en de metro belangrijker. Er zullen ook andere dingen meegewogen moeten worden. Het geld dat je uitspaart door te stoppen met de bouw, kun je investeren in verbeteringen van het regionale openbaar vervoer. Die afweging is te weinig gemaakt, de Noord-Zuidlijn werd al snel een politiek stokpaardje. Je kunt slechts concluderen dat de expertise voor het project ontbrak. Daarnaast heeft de Noord-Zuidlijn zich in alle fasen van het project gekenmerkt door gebrek aan transparantie. Dat is een groot deel van het probleem.’

Jan Monasso (omwonende, ervaringsdeskundige):

‘Stoppen met de Noord-Zuidlijn is voor mij niet nodig, zolang het bouwproces maar op meer beheerste wijze doorgaat. Als bewoners zijn we jarenlang misleid door een ronkende propagandamachine die ons voorhield dat we zo weer uit de rotzooi zouden zijn. Mensen hebben zich destijds laten afschepen met een fooitje aan compensatie, terwijl ze al veel langer onder de bouw moeten lijden dan is voorgespiegeld. Gelukkig is er wel een kentering in het denken gaande bij de gemeente.’

Arnold Heertje (emeritus hoogleraar economie, UvA):

Van de commissie-Veerman mag je verwachten dat die begint met een kosten-baten-analyse. De kans is groot dat daar uitrolt dat gestopt moet worden met de aanleg van de lijn. De risico’s van doorgraven zijn enorm. En als dat zo is, moeten we er maar het beste van maken. Verander die bouwputten desnoods in parkeergarages.

Ik lees in de commentaren dat we niet meer kunnen stoppen omdat er al zoveel geld in zit. Dat is economische onzin van de eerste orde. Het geld dat je erin hebt gestoken, moet je afschrijven, als blijkt dat de kosten voor de aanleg nog veel hoger oplopen en de stad onder curatele moet bij het rijk. Gewoon je verlies nemen nu het nog kan. Amsterdam vertikte het om er in een vroeg stadium experts bij te betrekken. Daarbij is er nooit transparant naar de kosten gekeken.

Oud-wethouder Dales heeft de boel belazerd door de werkelijke kosten in het beginstadium niet te melden. Dat heeft hij nota bene toegegeven in Buitenhof. Herrema miste daardoor veel informatie toen hij aan de klus begon. Ontsla alle ambtenaren die hierbij betrokken zijn geweest. De Noord-Zuidlijn is in handen van beunhazen, volslagen gekken, niet in staat om financiële risico’s goed in te schatten, terwijl die risico’s ook nog eens te veel bij de gemeente liggen. Als een ziekenhuis zo gemanaged werd, zouden elke dag onnodig doden te betreuren zijn.’

Rick van der Ploeg (Hoogleraar economie, Oxford):

‘Wat mij betreft bouwt Amsterdam zo snel mogelijk de connectie tussen CS en Noord, het liefst met een buis naar Amsterdam-Zuid zonder de stations Munttoren, Vijzelgracht en Albert Cuyp. Onbegrijpelijk dat die gebouwd moesten worden. Iedereen heeft het nu over de vraag of het rijk nu toch met extra geld over de brug moet komen. Maar de grote fout is gemaakt door ex-wethouder Geert Dales en zijn opvolgers, die niets van de risico’s bij de projectontwikkelaars en bouwbedrijven hebben gelegd. Zeer gehaaide marktpartijen hebben hier de vloer aangeveegd met een stel ijdele politieke amateurs.’

Zie ook de column van Gerard van Westerloo.