Dijkbewoners baas over eigen dijk

Om het Rivierengebied veilig te houden, moet de komende tien jaar in totaal 400 kilometer dijk worden versterkt. Vaak met drastische gevolgen voor dijkbewoners en rivierdorpen. Waterschap Rivierenland pioniert met een nieuwe methode: dijkbewoners nemen het voortouw bij versterking.

Persoonlijk theater  

Dirk Verschoor woont op het mooiste plekje van Nederland. Voor zijn huis ligt de zonovergoten Waaldijk, daarachter schittert het rivierwater en aan de andere oever rijzen de imposante torens op van Slot Loevestein. ‘Als hij op zijn balkon zit, beschouwt hij het uitzicht als zijn persoonlijke theater’, zegt Henriëtte Nonnekens, omgevingsmanager van Waterschap Rivierenland. Hoe lang nog? Als onderdeel van het nationale Hoogwaterbeschermingsprogramma moet het stuk Waaldijk tussen Vuren en Dalem, waar Verschoor aan woont, de komende vijf jaar worden versterkt. Sloop of verplaatsing van huizen valt lang niet altijd te vermijden. Exit droomplek.

Amoveren
Verschoor woont een jaar of tien aan de Waaldijk, zijn buurvrouw van 86 in haar oude dijkhuis met karakteristieke loopbrug al bijna heel haar leven. Ze zal misschien nog weten hoe het er vroeger, in de jaren tachtig, aan toeging bij de versterkingstrajecten. Dijkbewoners werden door het waterschap opgeroepen voor een informatiebijeenkomst. Op een kaart aan de muur zagen ze een kruis door hun dijkhuis: amoveren. Afbreken, in normaal Nederlands.

Zaaltje
Die ruwe prakrijk is er al decennia niet meer bij. Het eenzijdig zenden werd ook in waterland ingeruild voor keukentafelgesprekken met eigenaars van bedreigde huizen. ‘Doorgaans gingen we met de verschillende alternatieven de dijk af’, vertelt Nonnekens. ‘Dan hadden we ergens een zaaltje gehuurd en lieten aan de bewoners de mogelijkheden zien. Pas dan kwam de inspraak op gang. Maar hadden we de burgers eerder bij het proces betrokken, dan hadden ze er ook dieper over kunnen nadenken. Trouwens, wiens vak is het eigenlijk om een dijk te ontwerpen?’

Praktische oplossingen
Ze bedoelt: hebben bewoners die vaak al tientallen jaren aan de dijk wonen geen praktische oplossingen die de ingehuurde ontwerpers van het waterschap goed zouden kunnen gebruiken? Bij het dik 20 kilometer lange dijkversterkingstraject tussen Gorinchem en Waardenburg besloot Waterschap Rivierenland er eens mee te experimenteren.

Grootste wens
Wat is het meest tastbare dat de bewonersaanpak heeft opgeleverd? ‘Dat wij onze grootste wens, het mee kunnen schuiven van de woningen als de dijk moet worden verbreed, bespreekbaar kunnen maken bij de overheden die daar overgaan: waterschap en gemeente’, vindt dijkbewoner Verschoor. ‘Dat we zelfs een presentatie hebben mogen houden voor de gemeenteraad van Gorinchem. Zij wilden graag de Hollandse Waterlinie een grotere rol in de plannen geven. Daar kun je het dan onderling over hebben.’

Goeie dialoog
Ook dienen zich nu soms praktische oplossingen aan die anders niet of pas veel later zouden zijn besproken. Verschoor geeft een voorbeeld. ‘Bij een vorige dijkversterking was er hier een oud huisje in het geding, misschien 80.000 euro waard. Ging het waterschap er een drie ton kostende damwand voor plaatsen. Met een goeie dialoog kun je dat anders, beter, oplossen.’

Brede boulevard
Nonnekens merkte dat de verschillende burgergroepen op het 20 kilometer lange traject uiteindelijk vaak uitkwamen bij dezelfde wens. ‘De achter de dijk liggende dorpen willen weer met hun gezicht naar de rivier leven, in plaats van met hun rug. Dat kunnen we oplossen door de dijk veel groter te maken dan noodzakelijk, waardoor je een brede boulevard krijgt die rivier en dorp naar elkaar toe trekt. Die combinatie van veilig en leefbaar is precies wat we met dit project wilden bereiken. Zonder bewoners het gevoel te geven dat het hen allemaal, zoals vroeger, door de strot wordt geduwd.’

Lees het hele verhaal deze week in BB13 (inlog)