Burgers redden ‘onvriendelijk dorp’

Het ingrijpend gerenoveerde winkelcentrum van Nijverdal trok te weinig klanten en liep leeg. Het vertrouwen van de ondernemers in het lokaal bestuur zakte tot op het nulpunt. Totdat de ondernemers en bewoners van college en raad carte blanche kregen om hun eigen masterplan te maken. 

Bescheiden rol

De revitalisering van Nijverdals nieuwe centrum werd vanaf 2015 maandenlang een uitsluitende zaak van winkeliers, bewoners en pandeigenaren. Zo’n driehonderd deden er volgens wethouder Thomas Walder mee. ‘Als gemeente wilden we een bescheiden rol innemen. Ik heb ambtenaren moeten tegenhouden om naar die bijeenkomsten te gaan. Raadsleden idem. Onder het motto: laat het ze zelf doen. We hebben wel twee externe procesbegeleiders ingehuurd en ter beschikking gesteld.’

Grootste risico
Wat voor kader gaf Walder de ondernemers en bewoners mee? ‘Geen’, zegt hij. ‘We hebben zelfs niet gezegd wat een masterplan precies is. Bewust niet gehamerd op financiële randvoorwaarden, op het coalitieakkoord, op wet- en regelgeving en bestemmingsplannen. Alleen gevraagd: “Geven jullie aan wat er nodig is. En betrek daar iedereen bij.” Het grootste risico bij dit soort projecten is dat het platform te smal is en in strijd met belangen van anderen. En dat vervolgens de gemeenteraad alle belangen wil afwegen en er dus nieuwe bijhaalt om vervolgens het plan af te schieten.’

Contact over voortgang
Walder hield als enige contact met de ondernemers over de voortgang. ‘Het was voor mij een ingewikkelde rol’, blikt hij terug. ‘Ik geloof absoluut dat de samenleving dit soort dingen zelf kan. Maar ik heb ook twee groepen die mij verantwoordelijk houden voor het resultaat: de gemeenteraad en de ambtenaren. Vooral die laatsten kwamen regelmatig naar mij toe: “Thomas, hoe staat het ervoor? Wanneer is het masterplan nou klaar?”

Opzouten
Walder: ‘Ik kreeg ambtenaren hier aan tafel die zeiden: “Het gaat niet goed. Er worden allerlei zaken bekokstoofd die ons als gemeente raken, zonder dat wij daarbij betrokken zijn.” Antwoordde ik: “Dat is leuk, dan weet je ook eens hoe dat voelt. Het is zelfs voorgekomen dat een gemeenteambtenaar uit een bijeenkomst van pandeigenaren werd gegooid. “Ben je van de gemeente? Opzouten!” Dat voelde natuurlijk heel vervelend. Maar ik vind het ook belangrijk dat men vrijuit kan praten zonder dat wij in de zaal zitten te corrigeren.’

Risico’s
Pas achteraf realiseerde Walder zich de risico’s. ‘Als ik van tevoren had geweten wat er allemaal mis kon gaan, was ik er misschien nooit aan begonnen. Stel dat het uiteindelijk ingediende masterplan niet had kunnen rekenen op politiek draagvlak, als de raad toch had vastgehouden aan het coalitieakkoord van betaald parkeren. Terwijl ik tegenover de samenleving steeds had uitgestraald: als jullie het anders willen, gaan we dat regelen… Dan was ik mijn baan kwijt.’

Dekking
Zoals te verwachten viel werd een van de hoofpijndossiers, betaald parkeren, in het masterplan afgeschaft. Maar zo makkelijk kwamen de driehonderd Nijverdallers daar niet mee weg. Walder: ‘Als je een plan indient, moet je ook dekking hebben. Zij gaven aan: wij willen de helft betalen, mits de gemeente de andere helft betaalt. Ze hebben zelf een forse structurele belastingverhoging voor de ondernemers in het centrum voorgesteld. Er waren er zat die daar geen zin in hadden, maar ze gingen toch akkoord.’

Twee soorten
Hoe heeft Walder zijn ambtenaren de tussenliggende tijd opgevangen? ‘Sommigen niet’, zegt hij. ‘We hebben hier twee soorten. De jonge garde die begrijpt wat een samenleving wel en niet kan. En de ouderwetse categorie die een project als dit gewoon niet trekt. En die heeft er zwaar onder geleden. Zij zien dat leken plannen lopen te maken aangaande verkeerskunde, bezoekersstromen, parkeersystemen – het vak waar zij specialist in zijn. Alsof je de bondscoach van het Nederlands elftal vervangt door een groepje mensen dat toevallig langs komt fietsen. Een aantal ambtenaren werd daar echt heel ongemakkelijk van. Ik heb er niks aan kunnen doen om dat gevoel weg te nemen. Zo werkt het nu eenmaal.’

Right to challenge
Bij een aantal ambtenaren ziet hij de neiging het ingediende masterplan nu alsnog te willen terugpakken. ‘Ze willen een bestek schrijven, een aannemer selecteren en vastleggen wat voor tegels we er als gemeente in willen. Maar ik probeer ervoor te zorgen dat we tot aan de oplevering dat gevoel van co-creatie erin houden. Winkeliers en bewoners doen mee in het beoordelen van de offertes van de aannemers. Bij burgerparticipatie zit nog iets van: zij mogen meedoen met ons. Terwijl: er was hier helemaal geen ‘ons’ meer, alleen een ‘zij’. Het is achteraf een soort right to challenge geweest voor een planvormingsproject.’

Lees het hele artikel deze week in BB16 (inlog)