'Bouwtoezicht door de markt is verschuiven van probleem'

Bouwplannen laten toetsen door private partijen in plaats van door gemeenten, lost het probleem van slechte bouwkwaliteit niet op. Het legt het probleem slechts op een ander bord. Bouwtoezicht moet fundamenteel veranderen. Dat stelt Nico Scholten van Stichting Expertisecentrum Regelgeving Bouw (ERB).

Veel reacties op privaat bouwtoezicht
Het voorstel van het Actieteam Private Kwaliteitsborging voor privaat bouwtoezicht maakte vorige week veel reacties los. Logisch, zegt Scholten, want het plan biedt geen echte oplossing voor de problemen die er zijn met bouwregels in Nederland: te ingewikkeld, gebrek aan kennis bij marktpartijen en gemeenten en miljarden aan kosten om fouten in slecht opgeleverd bouwwerk te herstellen. Dat zijn maatschappelijke problemen, stelt Scholten. Want die ‘faalkosten’ – 8 tot 10 % van de bouwsom, becijferde ERB – worden verrekend in de bouwkosten en komen zo op het bordje van particuliere en private opdrachtgevers.

Wetgeving te ingewikkeld
‘De bouwwetgeving is zo ingewikkeld geworden en zodanig juridisch-technisch geformuleerd, dat bijna niemand het meer kan vatten.’ Volgens Scholten zijn er hooguit twintig mensen in Nederland die de bestaande bouwregels correct kunnen toepassen. ‘Dat komt doordat we niks aan scholing doen, bouwregelgeving zit nergens in het onderwijs, dus nieuwe professionals beheersen de materie ook niet. En de markt verdiept zich er niet in. Bouwers, architecten, adviseurs, zij hebben hun verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in contracten dichtgetimmerd. Als jouw nieuwbouwhuis niet aan de eisen voldoet, willen ze het best oplossen, als je maar betaalt.’

Burger heeft ook geen verstand van regels
De opdrachtgever is de dupe van dit systeem, want die is bij wet verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn bouwwerk. ‘Maar de burger heeft zelf ook geen verstand van al die regels. Die denkt bovendien dat de gemeente de taak heeft om ervoor te zorgen dat hij een gebouw krijgt dat aan de eisen voldoet. Maar de gemeente geeft alleen een vergunning af aan een plan op papier waarvan het aannemelijk is dat het aan de eisen zal voldoen.’

Controle niet vooraf, maar achteraf
In het voorstel van het Actieteam verschuift de papieren controle ‘aan de voorkant’ van de gemeentelijke afdeling Bouw- en Woningtoezicht naar een privaat bureau. Dat schiet niet op, zegt Scholten, want de kennis is ook bij technische bureaus onvoldoende aanwezig. ERB pleit voor een totaal andere werkwijze: controle achteraf, als voorwaarde voor het mogen gebruiken van het (verbouwde) bouwwerk. De opdrachtgever – de burger – moet daarvoor nog uitdrukkelijker verantwoordelijk worden gemaakt. ‘Alleen dan zet je een keten in werking die ervoor zorgt dat de kwaliteit van de bouw en van het toezicht daarop verbetert.’

Verantwoordelijk en aansprakelijk

In het voorstel van ERB moet de opdrachtgever vóór hij het gebouw in gebruik neemt, zelf bij de gemeente aantonen dat het pand aan de bouwregels voldoet, door een compleet dossier te overleggen, gemaakt door een onafhankelijke partij. ‘Je moet iedereen die je voor de bouw hebt ingeschakeld verantwoordelijk maken voor de geleverde kwaliteit en aansprakelijk stellen wanneer die niet is geleverd. De bouwer zal zich tegen dat risico willen verzekeren, de verzekeraar zal eisen dat de bouwer de benodigde kennis bezit, dus zo komt ook het onderwijs op gang.’

Roer radicaal om
De Tweede Kamer heeft belangstelling getoond voor deze integrale aanpak van de stichting, zegt Scholten. ‘Maar minister Stef Blok (Wonen) is vooralsnog huiverig om het roer radicaal om te gooien. Daarom liggen er nu allerlei deelplannen, die het probleem niet echt oplossen.’ Dat is een gemiste kans, volgens Scholten, ook financieel. 'Door ERB is becijferd dat we zeker 30% van de faalkosten kunnen besparen en ook nog op tal van andere kosten, zodat per saldo er een forse win-win-situatie ontstaat.' De Tweede Kamer debatteert op 5 september over bouwtoezicht.