Binnenstad blijkt onvervalste banenmotor

Het functioneren van binnen­steden wordt vaak afgemeten aan de mate van winkelleegstand. Maar ze blijken veel bredere en grotere economische motoren dan gedacht.

Twintigduizend banen

'De binnensteden van Den Bosch en Eindhoven leveren elk twintigduizend banen op. Dat is beduidend meer dan waar ik zelf rekening mee hield. Maar ook in een willekeurige middelgrote gemeente praat je al snel over tweeduizend banen voor alle lagen van de bevolking.' Aldus reageert lector ondernemende regio Cees-Jan Pen van Fontys Hogescholen op het (vrijwel) eerste grote onderzoek naar het economisch functioneren van Nederlandse binnensteden.

Eyeopener

Daarvoor nam Bureau Louter 81 stadscentra onder de loep. In totaal blijkt bijna één op de vijf banen (18 procent) binnen stedelijke gebieden in de binnenstad gelokaliseerd. Binnensteden zijn goed voor 11 procent van het totale aantal  banen in Nederland. Een 'eyeopener', volgens de bij het onderzoek betrokken Pen. 'Lokaal  wordt nog weleens getwijfeld waarom er miljoenen worden geïnvesteerd in de binnenstad. Dat antwoord is simpel. Het gaat gewoon om veel banen.'

Vier functies 

Bureau Louter onderscheidde vier typen van economische functies voor binnensteden: bestuur, kantoor, winkel en vrije tijd. Opvallend is dat de winkelfunctie van die vier het minst bijdraagt aan de werkgelegenheid. Kantoor en retail namen de afgelopen jaren sowieso in economisch belang af, waar de functie vrije tijd steeds belangrijker werd: ondanks de economische crisis bleef die doorgroeien.  
Nederlandse binnensteden onderscheiden zich volgens Pen in positieve zin van die in het buitenland, waar lokale overheden een minder sterk sturende rol hebben en bijvoorbeeld meer ontwikkeling van retail aan de stadsranden toestaan.

G4 sterkst 
De economische impuls van binnensteden is het sterkst bij de G4. Daar is het aandeel in de totale gemeentelijke werkgelegenheid bijna drie keer zo groot als in de suburbane binnensteden. Dat verschil is mede in de afgelopen twintig jaar ontstaan. In de crisisjaren verloor de binnenstad in nogal wat steden aan economische kracht, waar die in de G4 relatief juist verder toenam. Sowieso ziet Pen een scheiding tussen de ontwikkelingen bij een elitegroep (bestaande uit de G4, aangevuld met Eindhoven en Den Bosch) die economische bovenmatig goed presteert, en de rest.  

Groei retail

Van de 81 onderzochte steden bleken er drie te zijn waar de retail nog een groei doormaakt. Dat zijn Eindhoven, Hoofddorp en Uden. Eindhoven ziet in de cijfers vermoedelijk zijn ontwikkeling als brainport beloond. Voor Hoofddorp en vooral Uden geldt dat het steden zijn waar de gemeente actief investeerde in het stadshart. Pen: 'Al moet je je natuurlijk altijd afvragen of die ontwikkeling duurzaam is. De retail loopt door de opkomst van internetwinkelen over de hele linie terug en dat proces lijkt vooralsnog onomkeerbaar.'

Noorden scoort goed 
Opvallend is dat behalve de Randstad en de regio midden-Brabant ook de meeste noordelijke binnensteden het goed doen. De Zeeuwse centra blijven daarbij achter, net als een groepje binnensteden in de regio Oost-Brabant/Noord-Limburg. Ook zien de onderzoekers een uitgestrekt gebied met vrijwel uitsluitend ondergemiddeld presterende binnensteden: de 'Randstadrand'. 'Mogelijk hebben deze binnensteden te kampen met concurrentie van binnensteden uit de economisch sterk presterende zones in de Randstad en Brabantstad/ Arnhem-Nijmegen', concluderen ze.

Toegenomen realisme 

Maar ook bij de steden die het niet goed doen, constateert Pen een toegenomen realisme. 'De tijden van het grote denken, die zijn echt voorbij.' Veel middelgrote steden oriënteren zich volgens hem op een nieuwe rol: niet het complete winkelaanbod willen brengen, maar complementair kunnen zijn aan de grotere buurman. Zo bekijkt Oosterhout hoe het zich kant verhouden tot Breda en doet Oss dat in relatie tot Den Bosch. Pen: 'Al zijn pijnlijke keuzes daarbij onontkoombaar: het concentreren van de winkelvoorraad, en panden in de aanloopstraten een andere functie geven.'

Economisch best presterende binnensteden
1 Rotterdam        8,9
2 Amsterdam       8,6
3 Utrecht              8,5

4 Den Bosch        8,3

5 Eindhoven         8,3

6 Den Haag          8,3

7 Arnhem              8,1

8 Enschede          8,0

9 Almere               7,7

10 Groningen        7,6

 

Economisch slechtst presterende binnensteden

72 Hoogeveen                 5,3

73 Tiel                              5,2

74 Gorinchem                  5,2

75 Heerhugowaard          5,2

76 Wageningen               5,1

77 Beverwijk                    5,1

78 Capelle a/d IJssel       5,0                         
79 Woerden                      5,0

80 Schiedam                    4,9
81 Geleen                        4,8