Bouwvrijstelling onderuit. Rijksoverheid nu echt aan zet!

De uitspraak in de 'Porthos-zaak' is een keiharde klap voor de woningbouwsector. Het wegvallen van de bouwvrijstelling zorgt voor een hoop extra onzekerheid en vertraging.

Op woensdag 2 november 2022 heeft de Raad van State geoordeeld dat de zogenoemde 'bouwvrijstelling' geen stand houdt. Dat betekent dat elk bouwproject weer apart beoordeeld moet worden op de stikstofdepositie, waardoor de woningbouw opnieuw ernstige vertraging zal oplopen. Woningzoekenden zijn de dupe, volgens de NEPROM.

Op grond van de bouwvrijstelling hoefde de stikstofuitstoot tijdens de bouwfase van bouwprojecten niet meer afzonderlijk meegenomen en beoordeeld te worden. Alleen de depositie tijdens de gebruiksfase speelde nog een rol bij de vergunningaanvraag. De Raad van State heeft geoordeeld dat deze regel geen stand houdt. De uitspraak is gedaan in de zaak betreffende het 'Porthos-project', maar geldt voor alle bouwprojecten.    

Onzekerheid en vertraging

"De uitspraak is geen juridische verrassing. Maar de woningbouwsector wordt nu opnieuw keihard met de consequenties geconfronteerd.", aldus Jan Fokkema (directeur NEPROM). Volgens de ontwikkelaars betekent de uitspraak een extra onzekerheid en vertraging voor veel lopende en te starten woningbouwprojecten. In elk individueel geval zal berekend moeten worden hoe groot de stikstofuitstoot is en wat de gevolgen daarvan zijn voor de natuur. In een aantal gevallen zal voor alternatieve oplossingen gekozen moeten worden gekozen, bijvoorbeeld salderen of een passende beoordeling. Dat betekent heel veel maatwerk met veel extra onderzoekslasten.  

Minder nieuwbouwwoningen

"Als gevolg van de stikstofproblematiek raken de gezamenlijke woningbouwambities van markt en overheid steeds verder uit beeld. We signaleerden al een dalende trend in het aantal nieuwbouwwoningen dat in de verkoop wordt gebracht. En het aantal afgegeven bouwvergunningen daalt fors. De prognoses voor 2023 zijn niet goed", zegt Fokkema. Een aanzienlijk deel van de oorzaak ligt volgens de ontwikkelaars in de grote onduidelijkheid en verwarring als gevolg van het stikstofdossier en de veel te lange periode die het duurt voordat de overheid met een adequate oplossing komt. De relevante uitspraken waarin het Programma Aanpak Stikstof sneuvelde, zijn inmiddels al drie en een half jaar oud en nog steeds zijn er geen maatregelen getroffen. Daarnaast constateren de ontwikkelaars dat de aanbevelingen die Johan Remkes een maand geleden deed om uit de stikstofimpasse te komen en perspectief te bieden, een stuk moeilijker te realiseren zijn na deze uitspraak. Wat wel kan, is nu een stuk minder.

Woningzoekenden zijn de dupe

De ontwikkelaars roepen minister Hugo de Jonge op zich hard te maken voor een spoedige oplossing van het stikstofprobleem ten behoeve van de woningbouw. "Het is uiterst schrijnend dat een activiteit als woningbouw die in 99 van de 100 gevallen geen significante bijdrage levert aan de stikstofproblematiek hierdoor keihard wordt geraakt, terwijl de sectoren die de problematiek grotendeels veroorzaken - de agrarische sector, de industrie en de transportsector – vooralsnog buiten schot blijven. Woningzoekenden zijn de dupe, met alle ellende van dien."

Woningbouw moet prioriteit krijgen

De NEPROM vraagt aan minister De Jonge om voor woningbouwprojecten tot een gestandaardiseerde stikstofbeoordeling te komen op basis van een ecologische benadering in plaats van de kritische depositiewaarde. Dat sluit aan bij het door NEPROM uitgebrachte Sweco-rapport 'Stikstofdepositie en woningbouwontwikkeling' in 2019. De beoogde uitkomst daarvan is een gestandaardiseerde en simpele methode om de invloed van de minimale stikstofuitstoot tijdens de bouw van woningen op de Natura 2000-gebieden te toetsen. Een dergelijke toets geeft, in tegenstelling tot een generieke bouwontheffing, wel zekerheid over een eventuele negatieve impact op Natura 2000-gebieden en biedt ook de gelegenheid om sneller een vergunning te verlenen wanneer dit niet het geval is.