Leefbaarometer: leefbaarheid licht verbeterd

De leefbaarheid in Nederland is tussen 2010 en 2012 licht verbeterd, blijkt uit de Leefbaarometer van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De leefbaarheid heeft zich de afgelopen vier jaar gestabiliseerd, maar er ligt een grote variatie aan ontwikkelingen onder verscholen.

Afname leefbaarheid in Zuidvleugel Randstad en Friesland
Hoewel het aantal werklozen in de periode 2010-2012 nog niet erg was gestegen en de economische crisis zich dus nog niet erg liet gelden, was er hierdoor toch in een derde van de gemeenten een afname van de leefbaarheid. Het gaat om gemeenten in de Zuidvleugel van de Randstad en in Friesland. Het feit dat de werkloosheid sinds 2012 erg toeneemt gaat een negatief effect hebben op de leefbaarheid, met name de zwakke wijken lopen dit risico, stelt het rapport.

Haagse krachtwijken achteruitgegaan
De leefbaarheid heeft zich het meest positieve ontwikkeld in de 40 aandachtswijken. Dit komt vooral door verbeteringen in bevolkingssamenstelling, veiligheid en woningvoorraad. Dit geldt niet voor de Haagse krachtwijken. De leefbaarheid is daar vooral door een verslechtering van de veiligheid achteruitgegaan. Overigens willen verbeteringen in de andere wijken niet zeggen dat de problemen daar voorbij zijn, stelt het rapport. De achterstanden zijn "substantieel" en er is nog steeds leefbaarheidsproblematiek in grote delen van de wijken.

Leefbaarheid in 100 gemeenten duidelijk verbeterd
In de meeste gemeenten is de leefbaarheid licht verbeterd en in ruim 100 gemeenten zelfs significant. Het gaat vooral om gemeenten buiten de Randstad, zoals in Limburg, Zuidoost-Brabant, Twente en de Achterhoek. Dit geldt ook voor verschillende grote en middelgrote steden, maar weer is de regio Den Haag hier uitzondering. Niet alleen de stad Den Haag, maar ook gemeenten als Pijnacker-Nootdorp en Midden-Delfland. In de gemeente Den Haag gaat het vooral om een toename van werkloosheid, geweldsmisdrijven en het aantal minimuminkomens. Het CDA in Den Haag heeft het college naar aanleiding van deze gegevens opgeroepen om deze problemen aan te pakken. Het college had al aangegeven een extra impuls te willen geven aan de leefbaarheid in de stad.

Leefbaarheid krimpgebieden door crisis op peil
In krimpgebieden is de leefbaarheid gemiddeld genomen nog goed. Verder lijkt de economische crisis er juist voor te zorgen dat de leefbaarheid daar op peil blijft. Tijdens hoogconjunctuur vertrekken mensen eerder naar economisch meer kansrijke gebieden. Tijdens de crisis blijven ze waar ze zitten met positieve gevolgen voor de leefbaarheid. Mocht het economisch tij keren, dan kan het omgekeerde zich voordoen.

Woningen bloemkoolwijken van lage kwaliteit
De leefbaarheid in Vinex- en bloemkoolwijken is nog goed te noemen, al is er wel een neergaande trend. In bloemkoolwijken hangt dit samen met verminderde aanwezigheid van hogere inkomens, meer werkloosheid en een toename van overlast. Vooral bloemkoolwijken uit de eerste helft van de jaren tachtig lopen het risico probleemgebieden te worden. De vermoedelijke reden is dat woningen van toen door de toenmalige economische crisis van lagere kwaliteit zijn.

New Towns ontwikkelen zich heel verschillend
In Vinex-wijken ontstaat zes á acht jaar na oplevering een omslag van verbetering naar neergang. Dat komt waarschijnlijk doordat de eerste huishoudens dan weer vertrekken en het aandeel midden- en hogere inkomens afneemt, onder meer door echtscheidingen. Ook neemt de overlast toe en de sociale samenhang af. "New Towns" ontwikkelen zich heel verschillend. Tot 2010 verbeterde de leefbaarheid in Lelystad en Helmond, maar bleef die in Almere en Zoetermeer achter bij de landelijke ontwikkeling. De laatste jaren is die laatste trend weer gestopt, maar zijn er ook weer verschillen tussen steden. Lelystad leverde verbetering in en Spijkenisse won die juist weer.

Convergentietrend relatief sterk

De makers van het rapport concluderen dat de leefbaarheid het meest is verbeterd in gebieden waar de leefbaarheidsproblemen het grootst waren en het meest is verslechterd in gebieden waar de problemen het minst waren. De problemen zijn daar alsnog niet groot. Deze trend heet de convergentietrend en die was tussen 2010 en 2012 relatief sterk. 

Hoogopgeleide starters trekken naar zwakkere wijken

Tot slot zorgt de crisis op de woningmarkt ervoor dat sinds 2009 meer hoogopgeleiden naar wijken met zwakke leefbaarheid trekken. Zij verhuizen meestal naar bestaande bouw in deze wijken, omdat deze woningen relatief betaalbaar zijn. Hoogopgeleide starters kunnen voor deze woningen ook nog financiering vinden bij banken. Toch zijn deze huishoudens vanwege de woonomgeving wel sneller geneigd weer te verhuizen. Als de economie aantrekt, is de kans groter dat zij ook echt vertrekken, waardoor de leefbaarheid in deze wijken weer kan afnemen.