Krachten bundelen in Noordwijk

In de dertig energieregio's wordt bekeken welke alternatieven zich aandienen voor aardgas. Noordwijk sloot al in 2017 met dertien buurgemeenten en de provincie een regionaal energieakkoord. Wat levert een dergelijke samenwerking op?

Invulling

‘Voor de grote gemeenten is de energietransitie geen nieuw onderwerp, want vaak zijn ze al langer bezig met alternatieven. Maar kleinere gemeenten weten vaak niet goed waar ze moeten beginnen. Dat heeft ook te maken met capaciteit: dan is er bijvoorbeeld maar één ambtenaar verantwoordelijk voor de warmteplannen van de gemeente. Het kennisniveau is soms vrij laag,’ zegt Ronald Prins, projectmanager Energietransitie Gebouwde Omgeving van de provincie Zuid-Holland.

Terwijl het Energieakkoord, tot aan de zomer, nog wordt doorgerekend en voorgelegd aan de Tweede Kamer, moeten provincies onderzoeken op welke manier de in totaal 30 energieregio’s hun inwoners warm gaan houden zonder gas, en in 2030 de CO2-uitstoot met 49% verlagen. Maar uiteindelijk moeten gemeenten daar met eigen warmteplannen praktische invulling aan geven. Van iedere wijk moet duidelijk worden welke alternatieven haalbaar zijn, of ze betaalbaar zijn, en hoe ze geïmplementeerd kunnen worden.

Organisatie

Het is nogal een opgave, weet Prins. ‘Wij zijn er in Zuid-Holland al wel langer mee bezig. Dat komt vooral door de restwarmte uit de Rotterdamse haven die we zo goed en efficiënt mogelijk willen inzetten. Een groot deel van de provincie kan daar voordeel van hebben.’ Maar uiteindelijk moeten gemeenten wel onderzoeken of het aansluiten op zo’n warmterotonde voor hen haalbaar is. Is er geld om de benodigde infrastructuur aan te leggen? Of zijn er alternatieven denkbaar? Prins: ‘gemeenten moeten een organisatie opbouwen, en dat is best moeilijk. Maar de provincie kan ze daarbij helpen: wij stellen adviseurs beschikbaar die de gemeentelijke organisatie kunnen bijstaan en de ervaringen uit andere regio’s en gemeenten kunnen delen.’

Recepten

De manier van aanpak verschilt sterk per gemeente, ziet Prins. ‘Wij proberen gemeenten te ondersteunen zodat ze tijdig kunnen beginnen, om achterstanden later te voorkomen. Voor veel bestuurders is dit ook nieuw, en soms loopt men direct heel hard. Maar er zijn ook bestuurders die liever even wachten tot het Energieakkoord definitief is. Het is echter wel belangrijk om te weten hoe de situatie in de eigen gemeente is, want die is altijd uniek. We kunnen veel leren van de goede voorbeelden van anderen, maar panklare recepten zijn er niet.’ Maar de huidige aandacht voor de energietransitie heeft wel veel veranderd in het erkennen van de noodzaak ervan en de omslag die ervoor nodig is, ziet Prins. ‘Sinds vorig jaar is dat besef wel echt doorgedrongen.’ Dat beaamt Philippine van der Kleij, adviseur duurzaamheid bij de gemeente Noordwijk. ‘Het Klimaatakkoord van Parijs heeft ervoor gezorgd dat in iedere gemeente al beleidsmatig werd nagedacht over het terugdringen van de CO2 -uitstoot. Parijs, maar ook de Urgenda-uitspraak hielden Nederland al een spiegel voor: op klimaatgebied hobbelen we behoorlijk achteraan. Maar het besluit van Wiebes om de gaskraan definitief dicht te draaien, is echt keihard. Eindelijk, zou ik zeggen. Het is bij gemeenten, maar ook bij andere organisaties nu  ingedaald. Ook de bouwwereld is nu wel wakker.’

Technieken

Noordwijk is een gemeente met verschillende opties voor alternatieve warmtebronnen. Een aantal daarvan zijn al bewezen technologieën, maar andere zijn nog nooit grootschalig toegepast. ‘Noordwijk is een uitgestrekte gemeente. Een deel zou verwarmd kunnen worden met een aansluiting op het Rotterdamse warmtenet, dat hoogstwaarschijnlijk al wordt verlengd naar Leiden. Deze optie zou bijvoorbeeld voor oudere woningen in de centra aangewend kunnen worden. De kans voor geothermie is in Noordwijk enigszins verhoogd, maar de haalbaarheid ervan zal eerst uitgezocht moeten gaan worden. Met een goede geothermiebron komt de haalbaarheid van een warmtenet dichterbij. Er wordt nu onderzocht of er in buurgemeente Katwijk een democentrale voor “blue energy” haalbaar is. Dat is een manier om duurzame energie te halen uit het verschil in zoutconcentratie tussen zoet- en zoutwater.’ Voor meer verspreid liggende woningen en nieuwe woningen zijn individuele oplossingen, zoals all electric al of niet met gebruik van bodemenergie een optie.

Samenwerking

Al die verschillende alternatieven vragen samenwerking met diverse stakeholders in het proces: energiemaatschappijen, overheden, netbeheerders, woningbouwcorporaties en andere gebouweigenaren.. Van der Kleij: ‘als gemeente kunnen we niet overal een beslissing over nemen. We gaan er vaak ook helemaal niet over. Onze rol is vooral als procesbegeleider: hoe zorg je dat die partijen met elkaar samenwerken?’ Ze noemt als voorbeeld het gebruik van pv-panelen op daken. Op sommige locaties is duurzame energieopwekking ook echt mogelijk. ‘Een heel goede plaats daarvoor is langs doorgaande wegen en vaarwegen, waarbij gebruik wordt gemaakt van landschappelijke structuren die er al zijn. Vaak is daar sprake van provinciaal eigendom, wat samenwerking op dit punt noodzakelijk maakt..’

Lees het hele verhaal deze week in BB05 (inlog)