Samenwerken aan fijne wijken: 10 lessen van Ruimtekoers

Begin juli streek Companen met haar Veldlab neer op het Ruimtekoersfestival in de Arnhemse wijk Malburgen. Als ‘kennispartner’ van het culturele festival Ruimtekoers verzorgden wij vanuit dit lab een programma voor (wijk)professionals en bewoners. We gingen met tientallen mensen in gesprek over de vraag hoe professionals en bewoners samen kunnen werken aan betekenisvolle plekken in de openbare ruimte die uitnodigen tot ontmoeting en verbinding. Het bleek een leerzame week – niet alleen voor onze gasten, maar ook voor onszelf.

Ruimtekoers is een cultureel festival dat wil laten zien welke kansen er liggen om de openbare ruimte te transformeren tot bruisende ontmoetingsplekken: met lekker eten en kunst en cultuur als middel om mensen met elkaar in contact te brengen. Werken aan verbindingen in de wijk en het verkennen van kansrijke richtingen voor de stad – het zijn thema’s die naadloos aansluiten bij ons werk. Reden om ons als kennispartner en hoofdsponsor te verbinden aan het festival.

Dit zijn de 10 lessen die wij meenemen voor ons werk (in willekeurige volgorde):

1. ‘Meedoen’ maakt het wonen in elke wijk fijner. Allerlei leefbaarheidsonderzoeken laten zien dat aspecten als verbondenheid, trots op de buurt en betrokkenheid bij medebewoners sterk samenhangen met het plezier waarmee mensen ergens wonen. De gesprekken tijdens Ruimtekoers maakten ons weer eens duidelijk dat je als bewoner pas ‘trots’ kunt zijn op je buurt als je ook het gevoel hebt er werkelijk deel van uit te maken en een bijdrage te (kunnen) leveren. Samen plannen maken voor de buurt en hier concreet uitvoering aan geven maakt de buurt dus niet alleen mooier, maar ook op een ander niveau fijner om te wonen.
2. Spreek de taal van bewoners. Woont u liever in een buurt die ‘schoon, heel en veilig’ is of in een buurt die ‘verzorgd, comfortabel en uitnodigend’ is? Vermijd jargon als ‘klimaatadaptatie’; bewoners werken veel liever mee aan een lekker koel en groen pleintje.
3. Heb oog voor verschillen in perspectief en belangen. Het lijkt een open deur, maar o zo belangrijk: verschillende leeftijdsgroepen.
4. Durf je als professional kwetsbaar op te stellen in de samenwerking. Gemeenteambtenaren zijn ook maar mensen, die werken in een context waarin procedures en protocollen ervoor zorgen dat processen soms trager gaan dan ook zij zouden willen. Het helpt als zij hier open over zijn – en als bewoners hier enig begrip voor kunnen opbrengen.
5. Observeer samen. Ga als professionals en bewoners samen de wijk in. Kijk, voel, proef en ruik samen en bespreek met elkaar wat een bepaalde plek prettig of minder prettig maakt om te verblijven. Een strakke rij bankjes zorgt voor een overzichtelijke plattegrond met mooie zichtlijnen, maar nodigt minder uit tot een goed gesprek tussen buurtgenoten dan bankjes die in een haakse hoek zijn geplaatst. En een bbq-pit vlak naast een doorgaande fietsroute zal niet snel uitgroeien tot gezellige ontmoetingsplek.
6. Schaduw en bankjes zijn essentiële ingrediënten voor een fijne buitenruimte. Als één ding ons al observerend tijdens het zomerse Ruimtekoersfestival duidelijk werd, dan is het wel dat mensen het liefste samen komen op plekken waar veel groen is, waar water voor enige verkoeling zorgt en waar bomen staan voor de nodige schaduw.
7. Begin met quick wins. Sluit aan bij de aanwezige ideeën en energie van bewoners, zorg voor snel zichtbaar resultaat en bouw van daaruit verder aan een mooie wijk.
8. Bied ruimte aan grote én kleine initiatieven. Draagvlak voor plannen van bewoners is essentieel, maar dat betekent niet dat elk idee door de hele wijk gedragen moet zijn. Een klein idee, wat voor een beperkt deel van de bewoners leuk is, kan toch zeer de moeite waard zijn. Een modderig ‘laarzenpad’ is als beweegroute voor mensen met een rollator niet bijster geschikt, maar zorgt er wellicht wel voor dat andere groepen meer gaan wandelen in de buurt. Dus: leg aan dat pad, en zorg tegelijk dat er ook voor mensen met rollator wat te doen is!
9. Maak bij het maken van plannen gebruik van inbreng uit onverwachtse hoek. Samenwerking met kunstenaars of theatermakers leidt soms tot verfrissende ideeën over vormgeving én samenwerking.
10. Laat geld niet de drijfveer zijn. Tijdens onze rondgang door Malburgen hebben we verschillende voorbeelden gezien van initiatieven die zijn voortgekomen uit een beschikbaar budget – en niet uit een wens of behoefte vanuit de wijk. Het was opvallend om te zien dat de plekken die met deze budgetten ingericht werden minder worden gebruikt dan de plekken die op initiatief van en met medewerking van bewoners werden ingericht.

Meer weten?

Neem contact op met Roosje van Leer of Mattijs Letteboer.

Lees het uitgebreide verslag van Ruimtekoers 2019.