‘Mooi dat de premier en de minister van Financiën de werkgevers oproepen om de lonen te verhogen. En nu moeten ze daar zelf ook naar handelen’. Dat is de reactie van zowel het CNV als vakbond CMHF op de miljoenennota als het gaat om de plannen voor werknemers uit de publieke sector. Hierin valt op dat er telkens gesproken wordt over economische voorspoed, maar ambtenaren merken daar voorlopig weinig van, vinden de vakbondsbestuurders Patrick Fey (CNV) en Jan Hut (CMHF).

De begroting van het ministerie van VWS die op Prinsjesdag is gepresenteerd krijgt in het sociaal domein weinig handen op elkaar. Ook al is het slechts een begroting van een demissionair kabinet. Grootste ‘nieuws’ is dat VWS gemeenten via een algemene maatregel van bestuur wil kunnen dwingen om regionaal samen te werken.

Gemeenten moeten de gelegenheid krijgen om de dienstverlening op het gebied van sociale zaken en werkgelegenheid te verbeteren. Dat staat in de begroting van het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW). ‘De afgelopen jaren heeft het kabinet veel gevraagd van gemeenten en uitvoeringsorganisaties. Het implementeren van nieuw beleid vergt veel capaciteit en aanpassingsvermogen’. 

‘Een compacte overheid met voldoende en goed gekwalificeerde, integere medewerkers en politieke ambtsdrager tegen verantwoorde kosten’. Dat is de doelstelling van demissionair minister Plasterk in de nieuwe begroting van Binnenlandse Zaken. Hij wil dat onder meer bereiken door meer aandacht voor het ambtelijk vakmanschap. Hij streeft ook naar meer doorstroming van overheidspersoneel en dat ze flexibeler worden ingezet. Hij hoopt hiermee dat de overheid mede hierdoor efficiënter wordt en ‘dienstverlenender’ kan werken.

De Raad van State maakt zich zorgen over de kwaliteit van het openbaar bestuur in ons land. De uitgaven aan het openbaar bestuur blijven sterk achter bij aan met name de zorg en de sociale sector. Toenemende aandacht voor de kwaliteit van uitvoeringsorganisaties is van belang, aldus de Raad.

Met het benoemen van ´cyberspionage, cybersabotage en cybercriminaliteit’ is het belang van een goede digitale veiligheid in de troonrede flink onderstreept. Het kabinet maakt 26 miljoen euro extra vrij voor cybersecurity, zo blijkt uit de begroting voor 2018. Er wordt daarnaast 122 miljoen uitgegeven aan een ‘dienstverlenende en innovatieve overheid’.

‘De laatste Miljoenennota van het huidige kabinet bevat zoals verwacht geen grote nieuwe plannen’, stelt het Interprovinciaal Overkeg (IPO) in een reactie op de vandaag gepresenteerde plannen. ‘Veel onderwerpen waar provincies voor aan de lat staan, zoals bereikbaarheid, regionale economie, woningmarkt en de energietransitie maken de behoefte aan een nieuw regeerakkoord urgent.’

Het is belangrijk dat de Miljoenennota gewag maakt van het belang van gemeenten bij het bereiken van economische groei en een gezonde schatkist, vindt G32-voorzitter Ferd Crone. ‘We vragen nu om investeringsruimte in veiligheid, sociaal domein en infrastructuur.’

Kleinere gemeenten hebben relatief veel extra inkomsten uit bouwgrondexploitatie, rente en dividend, huren en pachten – zogeheten Overige Eigen Middelen (OEM) dan grote gemeenten. Die beschikken met name juist over veel extra inkomsten uit de onroerendezaakbelasting, ozb.

Voor wat het waard is: gemeenten krijgen volgend jaar meer aan accres dan eerder voorspeld. De groei van het gemeentefonds komt in 2018 uit op 806 miljoen euro, dat is 134 miljoen euro meer dan in de meicirculaire nog werd voorgespiegeld.

Voor VNG-voorzitter Jan van Zanen was een zin in de Troonrede de kern van de huidige situatie: ‘Dit is een momentopname, geen eindbeeld.’ In de periode tussen de voorbereiding van de beleidsarme begroting en het nieuwe regeerakkoord laten gemeenten hun prioriteiten doordringen bij de onderhandelaars. ‘Ze hebben de boodschap goed begrepen.’

De burgemeesters en wethouders van de vier grote steden hadden inhoudelijk al niet veel verwacht van de Troonrede en de Miljoenennota nog niet ingekeken. Het is vooral wachten op het regeerakkoord. Toch spreekt een enkeling van een gemiste kans.

De strijd tegen ondermijnende criminaliteit krijgt de komende jaren een forse impuls. Om de Toekomstagenda Ondermijning te kunnen uitvoeren, wordt met ingang van 2018 jaarlijks 10 miljoen euro extra vrijgemaakt.

Alle gemeenten zullen uiterlijk in 2019 een stresstest moeten uitvoeren om te kunnen inschatten of zij bestand zijn tegen toekomstige weersextremen. Dat is een van de voornemens in het vanmiddag gepresenteerde Deltaprogramma 2018. Bij de stresstest werken gemeenten, provincies, waterschappen en het rijk samen.

Voor het eerst werd de voorzittershamer van de G4 overgedragen van een vrouw naar een vrouw. De Haagse burgemeester Pauline Krikke droeg het voorzitterschap over aan loco-burgemeester Kajsa Ollongren van Amsterdam. Het neerleggen van zijn taken door burgemeester van der Laan gisteren was reden de G4-bijeenkomst te versoberen door geen officieel ‘zwaaimoment’ te organiseren.

De reacties vanuit de politiek zijn voorspelbaar. Waar de partijen die de aankomende coalitie vormen voornamelijk de lof zingen over de troonrede en de begrotingen, zijn de oppositiepartijen kritisch over datgene waar de troonrede huns inziens ten onrechte niet of nauwelijks over rept en waar de begrotingen te weinig geld voor uittrekken. En dat zijn steevast hun stokpaardjes.

De Nederlandse economie bloeit en de schatkist is gezond. Dat heeft koning Willem-Alexander gezegd in de troonrede, waarmee het parlementaire jaar is geopend. Wel is het belangrijk dat meer mensen gaan profiteren van de economische voorspoed, aldus de koning. 

Niemand zit komende dinsdag op de punt van zijn stoel te wachten wat de miljoenennota gaat brengen. Zonder officieel kabinet immers ook geen grote plannen. Maar vooruitlopend op de nieuwe formatie wordt er achter de schermen wel degelijk aan hoofdlijnen gewerkt. 

Het kabinet zal een 'paar honderd miljoen euro' uittrekken om te voorkomen dat uitkeringsgerechtigden en een deel van de gepensioneerden er volgend jaar op achteruitgaan in hun koopkracht. Dat meldden ingewijden naar aanleiding van berichtgeving van NRC.