Dat constateert het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) in een tot nu toe niet openbaar gemaakte studie naar Marokkaanse daders in Nederland. In totaal zijn 14.462 Marokkaanse criminelen in kaart gebracht in de 181 gemeenten met vijf of meer Marokkaanse daders. Zij vormen 8,1 procent van alle 177.487 bekende criminelen in die plaatsen. Het aandeel autochtone Nederlandse misdadigers is 101.437, ofwel 57,1 procent van het totaal. Formeel gezien gaat het nog slechts om verdachten: personen over wie een proces- verbaal naar het Openbaar Ministerie is gestuurd en van wie de politie ‘overtuigd is dat ze een bepaald misdrijf hebben begaan’.

Amsterdam telt in absolute aantallen de meeste Marokkaanse criminelen: 2497 op een totaal van 14.844 aangehouden misdadigers. Rekening houdend met onder meer bevolkingsaantal, heeft de KLPD een ranglijst opgesteld naar ‘ernst van het Marokkanen-probleem’. Amsterdam bezet de eerste plek, Gouda de tweede, Utrecht de derde. Culemborg staat op veertien, Zaltbommel op 35. Als de recidive (het gemiddeld gepleegde aantal delicten per Marokkaanse verdachte van 12 tot 24 jaar) wordt meegerekend, heeft Gouda landelijk gezien het grootste Marokkanenprobleem: de 332 verdachten die in Gouda bekend zijn plegen gemiddeld 1,4 misdrijf per jaar. In deze rangschikking is Utrecht runner-up, Den Haag staat op drie. Culemborg stijgt hier naar de tiende plaats.

Ook de ‘relatieve Marokkanen-druk’ is in kaart gebracht: het percentage criminele Marokkanen op de totale bevolking van 12 jaar en ouder. Gouda is ook hier koploper met 0,55 procent (332 criminele Marokkanen op 59.931 inwoners van 12 jaar en ouder). Twee is Utrecht, drie is Amsterdam. Op grond van de KLPD-cijfers valt ook te becijferen hoeveel procent van alle opgepakte criminelen in een gemeente van Marokkaanse afkomst is. Wederom spant Gouda de kroon met 31 procent: bijna één op elke drie arrestanten is Marokkaans. Utrecht is tweede met 23,7 procent, Culemborg is drie met 22,6 procent.

Verdeelsleutel

Het KLPDrapport, Analyse Marokkaanse daderpopulaties van gemeenten in Nederland, is begin 2009 opgesteld op basis van de cijfers over 2007. Het is gebruikt als verdeelsleutel voor gelden die beschikbaar zijn om overlast aan te pakken. Ook zijn mede op grond van deze cijfers de 22 gemeenten geselecteerd die deelnemen aan het zogeheten Marokkanen-convenant dat in oktober werd gesloten. Volgens de onderzoekers van de KLPD zijn diverse nuanceringen denkbaar op deze lijsten.

Naast de mate van recidive zou ook de organisatiegraad van de criminele Marokkanen meegeteld kunnen worden. ‘De politie bemerkt namelijk een toenemende mate van criminele samenwerkingsverbanden in deze bevolkingsgroep die niet alleen regio-overschrijdend maar ook landsgrens-overschrijdend actief zijn’, aldus de rapportage.

Ook de opsporingsinspanningen kunnen het beeld vertekenen. Meer aanhoudingen van Marokkanen in een regio kan ook wijzen op een betere opsporing. Daarnaast kan de oververtegenwoordiging van Marokkanen in een regio lager uitvallen als de autochtone bevolking ook meer dan gemiddeld crimineel is.

Gevoelig

Etnisch registreren ligt in Nederland gevoelig. Op lokaal niveau doet de politie het niet. De ‘Marokkanenlijst’ is samengesteld door opsporingsgegevens van de regionale politiekorpsen op landelijk niveau te koppelen aan gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die dienst heeft toegang tot de informatie uit de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie). De politie in Utrecht meldt dan bijvoorbeeld aan het KLPD dat een in Nederland geboren jongen met een Nederlands paspoort is aangehouden. De KLPD kan aan de GBA-gegevens van deze jongen zien dat zijn ouders zijn geboren in Marokko, waarna de jongen in de statistieken terechtkomt als ‘2e generatie Marokkaan’. Het uiteindelijke bestand is volledig geanonimiseerd, bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek.

De Marokkanenlijsten, opgesteld op verzoek van het ministerie van BZK, zijn niet één op één gebruikt voor de verdeling van het geld of voor aansluiting bij het convenant. Frank Wassenaar, woordvoerder van BZK: ‘Er is 150 miljoen euro beschikbaar voor 2010 en 2011 voor de aanpak van overlast en verloedering in veertig gemeenten. Dat potje is de voortzetting van de zogeheten “Van Montfrans- gelden” en de “Leefbaarheidsmiddelen”. Bij de 36 gemeenten die voor die middelen in aanmerking kwamen, zat bijvoorbeeld Gouda niet, terwijl daar toch problemen zijn’. De vier hoogst genoteerde gemeenten op de KLPD-lijsten die nog niet bij de 36 eerdergenoemde gemeenten zaten, zijn alsnog op de lijst van veertig gemeenten gezet. Naast Gouda zijn dat Culemborg, Veenendaal en Zeist.

Bestuurlijke wil

Het convenant van 22 Marokkanengemeenten is weer iets anders tot stand gekomen. Gekozen is aan de hand van drie criteria: het hoogste aantal Marokkaanse inwoners, de meeste Marokkaanse verdachten, plus de ‘bestuurlijke wil om iets aan de problemen te doen’, aldus Maarten de Keulenaar, ambtelijk coördinator van het samenwerkingsverband. Gemeenten konden zich aanmelden op basis van de vorig jaar aangekondigde kabinetsplannen rond Marokkaanse jongeren, daarnaast zijn enkele gemeenten gevraagd om toe te treden.

Wim Cornelis, burgemeester van Gouda, toont zich verrast door de KLPD-bevindingen. ‘We wisten dat we vergelijkbare problemen hadden als de G30, maar dat we op dit gebied zelfs op één staan is toch wel even slikken. Dit bevestigt de noodzaak van een specifiek beleid gericht op deze groep, op meerdere fronten en over meerdere jaren, door bijvoorbeeld ingrijpen achter de voordeur.’

* De top-20 naar ernst van Marokkanen-probleem indien de mate van recidive onder Marokkanen van 12 t/m 24 jaar niet wordt meegerekend als indicator (links) en wel wordt meegerekend (rechts).