'Maak lokale cultuursector toekomstbestendig'

Gemeenten moeten de lokale cultuursector niet alleen helpen om de coronacrisis te overleven, maar ook ondersteuning bieden bij de transities die nodig zijn om de sector toekomstbestendig te maken. De crisis is immers nog niet voorbij.

Transities

Dat adviseert de nieuwe informatiegids Corona, cultuur en gemeenten van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en consultancybureau Berenschot. De gelden die bedoeld zijn om de lokale cultuur te ondersteunen tijdens de coronacrisis, kunnen worden ingezet om sterker uit de crisis te komen. Zo kunnen transities als digitalisering en verduurzaming worden aangejaagd. Een ander aandachtspunt is het versterken van de positie van zelfstandigen binnen de sector.

Verstandige keuzes

Sinds het begin van de coronapandemie heeft de rijksoverheid verschillende steunpakketten beschikbaar gesteld aan gemeenten om de lokale culturele infrastructuur te ondersteunen. In november 2021 werd er nog 41,6 miljoen aan die middelen toegevoegd. Dat geld is niet geoormerkt, dus in principe vrij besteedbaar. Het is echter niet de bedoeling dat het verdwijnt in de algemene middelen van de gemeente, merken de auteurs van de gids op. Ze bieden daarom handvaten om verstandige keuzes te maken in de besteding van de middelen.

Grootste verliezers

De overheidssteun heeft al veel leed kunnen voorkomen: nagenoeg alle culturele instellingen in Nederland zijn behoed voor ondergang en faillissement. Toch zijn er grote zorgen over sommige delen van de sector. Zo is het voor kleinere organisaties moeilijker om in aanmerking te komen voor steun. Ook de instellingen die erg afhankelijk zijn van publieksinkomsten (bijvoorbeeld poppodia) zijn relatief hard geraakt. Maar de grootste verliezers zijn de zzp'ers (denk aan zelfstandige makers, licht- decor- en kostuumontwerpers of kunstvakdocenten). Zij verloren als eerste hun werk. Organisaties bezuinigden tijdens de crisis 55 procent op zzp'ers, tegenover slechts 3 procent op personeel in loondienst, blijkt uit onderzoek van de Boekmanstichting.

Werkkapitaal

Het verlies van de zzp'ers is op termijn een bedreiging voor de hele sector, schrijven de auteurs in de gids. 'Het risico bestaat dat een deel van de culturele zzp’ers na afloop van de coronacrisis niet meer terugkeert.' Daarmee gaat 'cultureel werkkapitaal' verloren. Inmiddels heeft al 40 procent van de zzp'ers die werken in de podiumkunsten in een andere sector werk gevonden. Ruim een kwart overweegt omscholing of heeft dat al gedaan. 'Het einde van de houdbaarheid van de verregaande flexibilisering in de sector lijkt hiermee in zicht te komen', aldus de gids.

Herwinnen

Daarom doen gemeenten er verstandig aan om de cultuurgelden in te zetten op een manier die ten goede komt aan het behoud van de zelfstandigen. Daarnaast adviseert de gids om te investeren in de amateurkunsten, de cultuureducatie en bibliotheekvoorzieningen. Ook het stimuleren van digitaal cultuuraanbod behoort tot de aanbevelingen. Ten slotte is het van belang om de vraag naar cultuur aan te sporen, ook bij nieuwe doelgroepen zoals jongeren. De lockdowns, waardoor menig voorstelling of tentoonstelling werd uitgesteld, hebben immers geleid tot een ophoping van het cultuuraanbod. 'Het herstel van het lokale culturele leven begint met het herwinnen van het publiek voor de diverse culturele uitingen', aldus de gids.